Diwali: દિવાળીનો તહેવાર કારતક મહિનાની અમાવસ્યાના દિવસે ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસે માતા લક્ષ્મી અને ભગવાન ગણેશની પૂજા કરવામાં આવે છે. એવું કહેવાય છે કે આ દિવસે ભગવાન રામ લંકા જીતીને અયોધ્યા પરત ફર્યા હતા, જેની ઉજવણીમાં તમામ નગરવાસીઓએ દીવા પ્રગટાવ્યા હતા. દિવાળીના દિવસે લોકો પોતાના ઘરને દીવા, રંગોળી વગેરેથી શણગારે છે. પરંતુ, શું તમે ક્યારેય વિચાર્યું છે કે દિવાળી શા માટે ઉજવવામાં આવે છે અથવા આ તહેવાર ક્યારે શરૂ થયો? વાસ્તવમાં, દિવાળીની ઉજવણી પાછળ ઘણી પૌરાણિક કથાઓ છે જે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. તો ચાલો જાણીએ એ વાર્તાઓ વિશે.
શ્રી રામ 14 વર્ષના વનવાસ પછી પાછા ફર્યા
રામાયણ અનુસાર, જ્યારે ભગવાન શ્રી રામ લંકાપતિ રાવણનો વધ કરીને માતા સીતા અને ભાઈ લક્ષ્મણ સાથે અયોધ્યા પાછા ફર્યા ત્યારે સમગ્ર અયોધ્યા શહેરને દીવાઓથી શણગારવામાં આવ્યું હતું. એવું કહેવાય છે કે જ્યારે ભગવાન રામ 14 વર્ષના વનવાસ પછી અયોધ્યા આવે છે ત્યારે દિવાળી ઉજવવામાં આવે છે. દરેક શહેર અને ગામડાઓમાં દીવા પ્રગટાવવામાં આવ્યા હતા. ત્યારથી દિવાળીનો આ તહેવાર અંધકાર પર વિજયનો તહેવાર બની ગયો.
શ્રી કૃષ્ણના હાથે નરકાસુરનો વધ
ભગવાન શ્રી કૃષ્ણએ પોતાની પત્ની સત્યભામાની મદદથી રાક્ષસ રાજા નરકાસુરનો વધ કર્યો હતો. નરક સુરને સ્ત્રીના હાથે માર્યા જવાનો શ્રાપ મળ્યો હતો. તે દિવસે કારતક માસના કૃષ્ણ પક્ષની ચતુર્દશી તિથિ હતી. નરક સૂરના આતંક અને અત્યાચારથી આઝાદી મળવાની ખુશીમાં લોકોએ દીપોત્સવની ઉજવણી કરી હતી. બીજા દિવસે દિવાળીની ઉજવણી કરવામાં આવી હતી.
પાંડવો ઘરે પાછા ફર્યા
પાંડવોના તેમના ઘરે પાછા ફરવા વિશે દિવાળી સાથે જોડાયેલી એક વાર્તા પણ છે. તમને યાદ અપાવી દઈએ કે પાંડવોને પણ વનવાસ છોડવો પડ્યો હતો, ત્યારબાદ પાંડવો ઘરે પાછા ફર્યા અને આ આનંદમાં આખું શહેર રોશનીથી ઝળહળી ઉઠ્યું અને ત્યારથી દિવાળીની શરૂઆત થઈ.
દેવી લક્ષ્મીનો અવતાર
દિવાળી સાથે જોડાયેલી બીજી એક વાર્તા છે કે સમુદ્ર મંથન દરમિયાન દેવી લક્ષ્મીજીએ બ્રહ્માંડમાં અવતાર લીધો હતો. આ પણ એક મુખ્ય કારણ છે. માતા લક્ષ્મીને ધન અને સમૃદ્ધિની દેવી માનવામાં આવે છે. એટલા માટે દરેક ઘરમાં દીવો પ્રગટાવવાની સાથે સાથે આપણે દેવી લક્ષ્મીની પણ પૂજા કરીએ છીએ. દિવાળી ઉજવવાનું આ પણ એક મુખ્ય કારણ છે.
મુઘલ બાદશાહ જહાંગીર
મુઘલ સમ્રાટ જહાંગીરે શીખોના છઠ્ઠા ગુરુ ગોવિંદ સિંહ સહિત 52 રાજાઓને ગ્વાલિયરના કિલ્લામાં કેદ કર્યા હતા. જ્યારે ગુરુ કેદમાંથી મુક્ત થવા લાગ્યા ત્યારે તેમણે તેમની સાથે કેદ થયેલા રાજાઓને પણ મુક્ત કરવાની માંગ કરી. ગુરુ હરગોવિંદ સિંહની વિનંતી પર, રાજાઓને પણ કેદમાંથી મુક્ત કરવામાં આવ્યા. તેથી શીખ સમુદાયના લોકો પણ આ તહેવાર ઉજવે છે.
છેલ્લા હિન્દુ સમ્રાટનો વિજય
છેલ્લા હિન્દુ સમ્રાટ રાજા વિક્રમાદિત્યની વાર્તા પણ દિવાળી સાથે જોડાયેલી છે. રાજા વિક્રમાદિત્ય પ્રાચીન ભારતના મહાન સમ્રાટ હતા. તેઓ એક ખૂબ જ આદર્શ રાજા હતા અને હંમેશા તેમની ઉદારતા, હિંમત અને વિદ્વાનોના આશ્રય માટે જાણીતા હતા. તેમનો રાજ્યાભિષેક આ કારતક અમાવસ્યાએ થયો હતો. રાજા વિક્રમાદિત્ય મુઘલોને હરાવનાર ભારતના છેલ્લા હિન્દુ સમ્રાટ હતા.
માં કાલીનું ઉગ્ર સ્વરૂપ
બીજી એક કથા અનુસાર, માતા પાર્વતીએ રાક્ષસને મારવા માટે મહાકાળીનું રૂપ ધારણ કર્યું હતું. ત્યારપછી તેનો ગુસ્સો શાંત થતો નહોતો. પછી મહાકાળીના ક્રોધને શાંત કરવા માટે, ભગવાન શિવ પોતે તેમના ચરણોમાં સૂઈ ગયા. પછી ભગવાન શિવના સ્પર્શથી તેમનો ક્રોધ શાંત થયો. તેની યાદમાં, તેના શાંતિપૂર્ણ સ્વરૂપ લક્ષ્મીની પૂજા શરૂ થઈ. આ રાત્રે કાલીના ઉગ્ર સ્વરૂપમાં પૂજા કરવાની પણ પરંપરા છે.