ભારત હવે ડિજિટલ ચુકવણીના મામલે સમગ્ર વિશ્વમાં સૌથી આગળ છે. આંતરરાષ્ટ્રીય નાણાકીય ભંડોળ (IMF) ના નવા અહેવાલ 'રિટેલ ડિજિટલ પેમેન્ટ્સ ગ્રોઇંગ ટ્રેન્ડ: ઈમ્પોર્ટન્ટ્સ ઓફ ઇન્ટરઓપરેબિલિટી' અનુસાર, ભારતનું યુનિફાઇડ પેમેન્ટ્સ ઇન્ટરફેસ (UPI) આ ક્રાંતિનો મુખ્ય આધાર છે.
UPI એ લેવડ-દેવડની રીત બદલી નાખી
નેશનલ પેમેન્ટ્સ કોર્પોરેશન ઓફ ઇન્ડિયા (NPCI) દ્વારા 2016 માં લોન્ચ કરાયેલ, UPI આજે ભારતમાં પૈસા મોકલવા અને પ્રાપ્ત કરવાનો સૌથી ઝડપી, સરળ અને સૌથી વિશ્વસનીય માર્ગ બની ગયો છે. UPI દ્વારા બહુવિધ બેંક ખાતાઓને એક જ મોબાઇલ એપ્લિકેશન સાથે લિંક કરી શકાય છે. તમે કોઈને પૈસા મોકલવા માંગતા હોય, દુકાનમાં ચૂકવણી કરવા માંગતા હોવ કે મિત્રોને પૈસા ટ્રાન્સફર કરવા માંગતા હોય - બધું ફક્ત ક્લિક્સમાં થાય છે.
દર મહિને 18 અબજના ટ્રાન્ઝેક્શન
આજે, UPI દ્વારા ભારતમાં દર મહિને 18 અબજથી વધુ વ્યવહારો થઈ રહ્યા છે. જૂન 2025 માં જ UPI એ 18.39 અબજ વ્યવહારો દ્વારા 24.03 લાખ કરોડ રૂપિયાના ચુકવણીઓ પર પ્રક્રિયા કરી. ગયા વર્ષે જૂનમાં, આ આંકડો 13.88 અબજ ટ્રાન્ઝેક્શન હતો. એટલે કે, એક વર્ષમાં લગભગ 32 % નો વધારો નોંધાયો છે.
49.1 કરોડ લોકો, 65 લાખ વેપારીઓ જોડાયા
આજે, 491મિલિયન લોકો અને 65 લાખ વેપારીઓ UPI સાથે જોડાયેલા છે. 675 બેંકો UPI પર એક સાથે કામ કરે છે, જેથી કોઈપણ વ્યક્તિ કોઈપણ બેંકથી ચિંતા કર્યા વિના કોઈપણને બેંકમાં ચુકવણી કરી શકે.
85 ટકા ડિજિટલ ટ્રાન્ઝેક્શન
ભારતમાં તમામ ડિજિટલ વ્યવહારોમાંથી 85 % UPI દ્વારા થાય છે. એટલું જ નહીં, સમગ્ર વિશ્વમાં 50% રીઅલ-ટાઇમ ડિજિટલ ચુકવણીઓ ફક્ત ભારતના UPI દ્વારા થાય છે.
BRICS દેશોમાં વિસ્તારની તૈયારીઓ
PIB અનુસાર, ભારત ઇચ્છે છે કે UPI ને BRICS દેશોની એક સામાન્ય ડિજિટલ ચુકવણી પ્રણાલી બનાવવામાં આવે. જો આવું થાય, તો તે વિદેશથી પૈસા મોકલવાનું સરળ બનાવશે, નાણાકીય સમાવેશને પ્રોત્સાહન આપશે અને ભારતના ડિજિટલ નેતૃત્વને વધુ મજબૂત બનાવશે.
જન ધન યોજનાથી શરૂઆત થઈ હતી
UPIની આ સફળતાનો પાયો વર્ષો પહેલા જન ધન યોજનાથી નંખાયો હતો. આ યોજના હેઠળ જુલાઈ 2025 સુધીમાં 55.83 કરોડ બેંક ખાતા ખોલવામાં આવ્યા છે. આ ખાતાઓએ પહેલીવાર કરોડો લોકોને બેંકિંગ સુવિધા આપી, સરકારી યોજનાઓના પૈસા સીધા ખાતામાં આવવા લાગ્યા અને લોકોને સુરક્ષિત બચતનો વિકલ્પ મળ્યો.