Fraud Risk Management: રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (RBI) એ છેતરપિંડી સંબંધિત નિયમોમાં ફેરફાર કર્યો છે. કેન્દ્રીય બેંકે તમામ બેંકો, એચએફસી અને એનબીએફસીને આ સંદર્ભમાં માર્ગદર્શિકા પણ મોકલી છે. આ મુજબ હવે કોઈપણ વ્યક્તિ કે કંપનીએ તેને છેતરપિંડી જાહેર કરતા પહેલા આ નિયમોનું પાલન કરવું પડશે.
ડેટા એનાલિટિક્સનો પણ ઉપયોગ કરવો પડશે
RBIએ સોમવાર, 15 જુલાઈના રોજ માસ્ટર સર્ક્યુલર જારી કર્યો છે. જેમાં ફ્રોડ રિસ્ક મેનેજમેન્ટને લગતા નિયમોની સ્પષ્ટતા કરવામાં આવી છે. આ મુજબ, તમામ બેંકો, HFCs અને NBFCsએ આંતરિક ઓડિટ અને બોર્ડ નિયંત્રણને મજબૂત કરવા માટે નવા નિયમોનું પાલન કરવું પડશે. માસ્ટર સર્ક્યુલર અનુસાર, છેતરપિંડી શોધવા માટે ડેટા એનાલિટિક્સનો પણ ઉપયોગ કરવો પડશે.
બેંકોના બોર્ડે પોલિસી બનાવવી પડશે
આરબીઆઈના માસ્ટર સર્ક્યુલર મુજબ, જ્યારે છેતરપિંડી જોખમ વ્યવસ્થાપનની વાત આવે છે ત્યારે બોર્ડ અને વરિષ્ઠ મેનેજમેન્ટની ભૂમિકાઓ અને જવાબદારીઓ દર્શાવતી બોર્ડ મંજૂર નીતિની આવશ્યકતા ફરજિયાત બનાવવામાં આવી છે. આરબીઆઈએ અગાઉ જારી કરેલા માસ્ટર સર્ક્યુલરની સમીક્ષા કર્યા બાદ નવા નિયમો જારી કર્યા છે. નવા પરિપત્ર મુજબ, કંપની અથવા વ્યક્તિ સાથે સંકળાયેલી છેતરપિંડી જાહેર કરતા પહેલા ન્યાયના સિદ્ધાંતોનું પાલન કરવામાં આવશે. આ માટે 27 માર્ચ 2023ના સુપ્રીમ કોર્ટના નિર્ણયને ધ્યાનમાં રાખવાની સૂચના આપવામાં આવી છે. આ મામલો સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા અને રાજેશ અગ્રવાલ અને અન્ય વચ્ચે થયો હતો.
દર ત્રણ વર્ષે પોલિસીની સમીક્ષા કરવાની રહેશે
મુખ્ય પરિપત્ર જણાવે છે કે જે વ્યક્તિઓ/એન્ટિટીઝને કારણ બતાવો નોટિસ આપવામાં આવી છે તેમને જવાબ આપવા માટે ઓછામાં ઓછો 21 દિવસનો વાજબી સમય આપવામાં આવશે. આરબીઆઈએ એમ પણ કહ્યું હતું કે બેંકે તે વ્યક્તિઓ, સંસ્થાઓ અને તેના પ્રમોટર્સ/સંપૂર્ણ સમયના અને એક્ઝિક્યુટિવ ડિરેક્ટર્સને વિગતવાર કારણ બતાવો નોટિસ જારી કરવી પડશે જેની સામે છેતરપિંડીના આરોપોની તપાસ કરવામાં આવી રહી છે. છેતરપિંડી જાહેર કરતા પહેલા તમામ નિયમોનું પાલન કરવું આવશ્યક છે. ફ્રોડ રિસ્ક મેનેજમેન્ટ પોલિસીની દર ત્રણ વર્ષે સમીક્ષા કરવાની રહેશે.
આરબીઆઈએ જણાવ્યું હતું કે છેતરપિંડીઓની વહેલી શોધ અને નિવારણ માટે પ્રારંભિક ચેતવણી સંકેતો (EWS) અને કાયદા અમલીકરણ એજન્સીઓ અને સુપરવાઈઝરને એકાઉન્ટ્સમાં અનિયમિતતા વિશે તેના કાર્યક્ષેત્ર હેઠળના એકમોમાં સ્થાન આપવામાં આવશે અને તે નિશ્ચિત કરવામાં આવ્યું છે. આ નિર્દેશ નાણાકીય સંસ્થાઓમાં મજબૂત આંતરિક ઓડિટ અને નિયંત્રણ માળખું સ્થાપિત કરવાની જરૂરિયાતને પણ કહે છે.