RBI authentication guidelines 2025: ડિજિટલ પેમેન્ટ્સ સતત વધી રહ્યા છે અને તેની સાથે છેતરપિંડીનું જોખમ પણ એટલું જ છે. આ સંદર્ભમાં ભારતીય રિઝર્વ બેંક (RBI) એ ગ્રાહક સુરક્ષાને વધુ મજબૂત બનાવવા માટે એક મોટું પગલું ભર્યું છે. આજે RBI એ "ડિજિટલ ચુકવણી વ્યવહારો માટે પ્રમાણીકરણ પદ્ધતિઓ, 2025" બહાર પાડ્યું. આ નવા નિયમો 1 એપ્રિલ, 2026 થી અમલમાં આવશે.
RBI એ 31 જુલાઈ, 2024 ના રોજ ડિજિટલ પેમેન્ટ્સમાં વૈકલ્પિક પ્રમાણીકરણ મિકેનિઝમ્સ પર એક ડ્રાફ્ટ બહાર પાડ્યો અને 7 ફેબ્રુઆરી, 2025 ના રોજ ક્રોસ-બોર્ડર કાર્ડ નોટ પ્રેઝન્ટ (CNP) વ્યવહારોમાં પ્રમાણીકરણના વધારાના પરિબળ (AFA) રજૂ કરવાનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો. આ ડ્રાફ્ટ્સ પર જનતા અને હિસ્સેદારો પાસેથી પ્રતિસાદ માંગવામાં આવ્યો. હવે, RBI એ આ સૂચનોને સમાવિષ્ટ કરીને અંતિમ નિયમો જારી કર્યા છે.
1. નવા ઓથેન્ટિક ફેક્ટરને પ્રોત્સાહન આપવું
RBI એ જણાવ્યું છે કે ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરીને હવે નવા સુરક્ષા પરિબળો (પ્રમાણીકરણ પરિબળો) રજૂ કરી શકાય છે. જો કે, SMS-આધારિત OTP (વન-ટાઇમ પાસવર્ડ) હજુ પણ માન્ય રહેશે અને તેને તબક્કાવાર રીતે દૂર કરવામાં આવશે નહીં.
2. ન્યૂનતમ 2FA સાથે વધારાના જોખમ-આધારિત તપાસ
બેંકો અને કાર્ડ જારી કરનારાઓએ ઓછામાં ઓછા 2-પરિબળ પ્રમાણીકરણ (2FA) નું પાલન કરવાની જરૂર પડશે. વધુમાં, જો કોઈ વ્યવહાર છેતરપિંડીનું વધુ જોખમ ઉભું કરે તો વધારાની સુરક્ષા તપાસ કરી શકાય છે.
3. ઇન્ટરઓપરેબિલિટી અને ઓપન એક્સેસ
નવું માળખું ટેકનોલોજીને ઇન્ટરઓપરેબિલિટી અને ઓપન એક્સેસ બનાવવા પર ભાર મૂકે છે જેથી તમામ ચુકવણી સેવા પ્રદાતાઓ તેનો ઉપયોગ કરી શકે.
4. જવાબદારીઓ વ્યાખ્યાયિત કરવી
કાર્ડ અને ચુકવણી જારી કરનારાઓની જવાબદારીઓ સ્પષ્ટ રીતે વ્યાખ્યાયિત કરવામાં આવી છે જેથી ગ્રાહકોને છેતરપિંડી અથવા વિવાદોના કિસ્સામાં નુકસાન ન થાય.
5. ક્રોસ-બોર્ડર ટ્રાન્ઝેક્શન પર કડકતા
જો કોઈ વિદેશી વેપારી અથવા ખરીદનાર તરફથી આવી વિનંતી આવે તો કાર્ડ જારી કરનારાઓને હવે બિન-રિકરિંગ ક્રોસ-બોર્ડર CNP વ્યવહારો માટે AFA ફરજિયાત કરવાની જરૂર પડશે.
ગ્રાહકો માટે શું બદલાવ થવાનો છે?
સ્થાનિક વ્યવહારો માટે, OTP + PIN અથવા બાયોમેટ્રિક્સ જેવી હાલની પ્રક્રિયાઓ હજુ પણ લાગુ પડશે. જો કે, જો તમે વિદેશથી ઓનલાઈન ચુકવણી કરો છો તો વધારાના પ્રમાણીકરણ પરિબળોની જરૂર પડી શકે છે. બેંકો અને કાર્ડ કંપનીઓ છેતરપિંડીની સંભાવનાને ધ્યાનમાં લેવા માટે વધારાની સુરક્ષા તપાસ કરવા માટે મુક્ત રહેશે. આનાથી છેતરપિંડીમાં ઘટાડો થવાની અપેક્ષા છે.
નવા નિયમો ક્યારે લાગુ થશે ?
RBI એ જણાવ્યું છે કે આ નવા નિયમો 1 એપ્રિલ, 2026 થી ફરજિયાત રહેશે. આનો અર્થ એ છે કે બેંકો અને ચુકવણી કંપનીઓ પાસે તેમની સિસ્ટમને અપગ્રેડ કરવા અને ટેકનોલોજી લાગુ કરવા માટે લગભગ એક વર્ષનો સમય છે.