RBI safest banks India: પોતાની મરણમૂડીને સુરક્ષિત રાખવા માટે આપણે બેંકમાં ખાતું ખોલાવીએ છીએ, પરંતુ ઘણીવાર બેંકો ઉઠી જવાના કે નાદાર થવાના સમાચાર ગ્રાહકોની ચિંતા વધારી દે છે. જોકે, ભારતીય રિઝર્વ બેંક (RBI) એ દેશની ત્રણ એવી બેંકોની યાદી જાહેર કરી છે, જેમાં તમારા પૈસા સૌથી વધુ સુરક્ષિત માનવામાં આવે છે. RBI એ સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (SBI), HDFC બેંક અને ICICI બેંકને 'Domestic Systemically Important Banks' (D-SIBs) તરીકે જાહેર કરી છે. સરળ ભાષામાં કહીએ તો, આ બેંકો એટલી વિશાળ છે કે તેમનું ડૂબવું લગભગ અશક્ય છે અને સરકાર તેમને સુરક્ષિત રાખવા માટે પ્રતિબદ્ધ છે.
દેશની 3 સૌથી શક્તિશાળી બેંકો
RBI એ મંગળવારે કરેલી જાહેરાતમાં સ્પષ્ટ કર્યું છે કે ભારતીય અર્થતંત્રમાં ત્રણ બેંકોનું સ્થાન સૌથી મહત્વપૂર્ણ છે:
સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (SBI) - જાહેર ક્ષેત્રની સૌથી મોટી બેંક.
HDFC બેંક - ખાનગી ક્ષેત્રની દિગ્ગજ બેંક.
ICICI બેંક - ખાનગી ક્ષેત્રની અન્ય એક પ્રમુખ બેંક.
આ ત્રણેય સંસ્થાઓને 2024 ની યાદીમાં પણ D-SIB તરીકે સ્થાન મળ્યું હતું, જે તેમની આર્થિક મજબૂતી અને સ્થિરતા દર્શાવે છે.
D-SIBs એટલે શું? (Too Big To Fail)
D-SIBs એટલે કે 'ડોમેસ્ટિક સિસ્ટમિકલી ઇમ્પોર્ટન્ટ બેંકો'. આ ખ્યાલ 2014 માં રજૂ કરવામાં આવ્યો હતો અને 2015 થી બેંકોની ઓળખ શરૂ થઈ હતી.
અર્થ: આ બેંકો દેશની અર્થવ્યવસ્થા સાથે એટલી ઊંડી જોડાયેલી છે કે જો તેમાંથી કોઈ એક પણ નિષ્ફળ જાય કે ડૂબી જાય, તો સમગ્ર દેશના નાણાકીય તંત્ર પર ભયંકર અસર પડી શકે છે.
સરકારની જવાબદારી: આ બેંકોને "Too Big To Fail" (નિષ્ફળ જવા માટે ખૂબ મોટી) માનવામાં આવે છે. તેથી, મુશ્કેલીના સમયમાં સરકાર અને RBI આ બેંકોને બચાવવા માટે કોઈપણ હદ સુધી જઈ શકે છે અને સતત તેમના પર કડક નજર રાખે છે.
સુરક્ષા માટે વધારાની મૂડી (Capital) ના નિયમો
આ બેંકો પર લોકોનો ભરોસો ટકી રહે અને તે કોઈપણ આર્થિક જોખમ સામે લડી શકે તે માટે RBI એ તેમના માટે કડક નિયમો બનાવ્યા છે. આ બેંકોએ અન્ય બેંકોની સરખામણીએ પોતાની પાસે વધારાની મૂડી (Tier-1 Equity) અનામત રાખવી પડે છે.
SBI (બકેટ 4): સૌથી મોટી બેંક હોવાથી તેણે જોખમ સામે લડવા વધારાની 0.80% મૂડી રાખવી પડે છે.
HDFC બેંક (બકેટ 2): તેણે 0.40% વધારાની મૂડી રાખવી જરૂરી છે.
ICICI બેંક (બકેટ 1): તેણે 0.20% વધારાનું ફંડ મેન્ટેન કરવું પડે છે.
સામાન્ય બેંકોમાં પૈસા ડૂબે તો શું મળે? (DICGC નિયમ)
ભલે આ ત્રણ બેંકો સૌથી સુરક્ષિત હોય, પરંતુ ગ્રાહક તરીકે તમારે બેંક ડિપોઝિટ ઇન્શ્યોરન્સ વિશે જાણવું પણ જરૂરી છે.
વીમા કવચ: 'ડિપોઝિટ ઇન્શ્યોરન્સ એન્ડ ક્રેડિટ ગેરંટી કોર્પોરેશન' (DICGC) હેઠળ, જો કોઈ બેંક નાદાર થાય, તો ગ્રાહકને તેની જમા રકમ પર મહત્તમ ₹5 Lakh સુધીનું સુરક્ષા કવચ મળે છે.
ઉદાહરણ: જો તમારા ખાતામાં ₹10 Lakh જમા હોય અને બેંક ડૂબી જાય, તો તમને માત્ર ₹5 Lakh જ પરત મળશે. પરંતુ જો તમારા ₹2 Lakh જમા હોય, તો પૂરેપૂરા પાછા મળશે. (નોંધ: 4 February, 2020 પહેલા આ મર્યાદા માત્ર ₹1 Lakh હતી).