RSS The Sangh: રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘ (RSS) 100 વર્ષ પૂર્ણ કરવા જઈ રહ્યું છે. RSS એ તેના શતાબ્દી વર્ષ દરમિયાન વધુને વધુ સંવાદનું લક્ષ્ય રાખ્યું છે. આજે, RSS ને વિશ્વની સૌથી મોટી સ્વયંમસેવી સંસ્થાઓમાંની એક માનવામાં આવે છે. તેની પ્રવૃત્તિઓ ગામડાઓ અને શહેરોમાં ફેલાયેલી છે, પરંતુ તેનો પાયો લગભગ એક સદી પહેલા નાગપુરમાં નાખવામાં આવ્યો હતો. RSS નું મુખ્ય મથક હજુ પણ નાગપુરના ઝંડા ચોકમાં હેડગેવાર ભવનમાં છે. જોકે, ચાલો જોઈએ કે તેની પ્રથમ શાખા ક્યાં અને ક્યારે યોજવામાં આવી હતી.
RSS ની સ્થાપના ક્યારે થઈ?
RSS ની સ્થાપના ડૉ. કેશવ બલિરામ હેડગેવાર દ્વારા 27 સપ્ટેમ્બર, 1925 ના રોજ વિજયાદશમીના રોજ નાગપુરમાં કરવામાં આવી હતી. હેડગેવાર માનતા હતા કે દેશની સ્વતંત્રતા અને સમાજના ઉત્થાન માટે શિસ્ત, દેશભક્તિ અને સંગઠનની ભાવના જરૂરી છે. તેમણે આ દ્રષ્ટિકોણને નક્કર આકાર આપવા માટે RSS ની સ્થાપના કરી.
પ્રથમ શાખા ક્યાં યોજાઈ હતી?
RSS ની પ્રથમ શાખા નાગપુરના મોહિતેવાડા મેદાનમાં યોજાઈ હતી. શાખામાં ફક્ત 15 થી 20 લોકો જ હાજર રહેતા હતા. શાખાનું માળખું ખૂબ જ સરળ હતું: સ્વયંસેવકો નિયત સમયે પહોંચતા, શારીરિક કસરત કરતા, શિસ્તનું પાલન કરતા અને દેશભક્તિના ગીતો અને વિચારો શેર કરતા. આ શાખા સંઘની સૌથી મહત્વપૂર્ણ અને કાયમી પદ્ધતિ બની.
શાખા શા માટે મહત્વપૂર્ણ છે?
શાખા ફક્ત એક સભા નથી, પરંતુ તેને RSSનો આત્મા માનવામાં આવે છે. તે સંગઠનનું મૂળભૂત માળખું છે, જ્યાં સ્વયંસેવકો દરરોજ અથવા સાપ્તાહિક મળે છે અને શારીરિક અને માનસિક તાલીમ મેળવે છે. હેડગેવાર માનતા હતા કે નાની શાખાઓ દ્વારા એક મોટું સંગઠન બનાવી શકાય છે. આ મોડેલે આજે સંઘને લાખો કાર્યકરો સાથે જોડ્યું છે.
નાગપુર શા માટે પસંદ કરવામાં આવ્યું?
નાગપુરને સંઘનું જન્મસ્થળ માનવામાં આવે છે તેનું કારણ એ હતું કે ડૉ. હેડગેવાર અહીં રહેતા હતા, અને તે સમયે આ શહેર સામાજિક-રાજકીય પ્રવૃત્તિઓનું કેન્દ્ર હતું. અહીંથી, સમગ્ર ભારતમાં શાખાઓના વિસ્તરણનો પાયો નાખવામાં આવ્યો હતો. આજે પણ, RSSનું મુખ્ય મથક નાગપુરમાં છે, અને વિજયાદશમીની ઉજવણી અહીંથી દેશભરમાં સંદેશ તરીકે પ્રસારિત થાય છે.
હાલની પરિસ્થિતિ શું છે?
1925માં ફક્ત એક શાખાથી શરૂ થયેલી સંસ્થા હવે હજારો શાખાઓમાં વિકસીને આવી છે. સંઘના મતે, ભારતમાં દરરોજ 60,000 થી વધુ શાખાઓ ખુલે છે. યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ, બ્રિટન, ઓસ્ટ્રેલિયા અને અન્ય ઘણા દેશોમાં પણ શાખાઓ કાર્યરત છે.