Aravalli mining ban: અરવલ્લી પર્વતમાળા (Aravalli Range) ના અસ્તિત્વને બચાવવા અને પર્યાવરણના જતન માટે કેન્દ્ર સરકારે એક ઐતિહાસિક અને કડક નિર્ણય લીધો છે. પર્યાવરણ મંત્રાલયે સ્પષ્ટ આદેશ આપ્યો છે કે હવેથી અરવલ્લી વિસ્તારમાં કોઈપણ નવી માઈનિંગ લીઝ (Mining Lease) મંજૂર કરવામાં આવશે નહીં. આ આદેશ ગુજરાત, રાજસ્થાન અને હરિયાણા એમ ત્રણેય રાજ્યોને લાગુ પડશે. જ્યાં સુધી નવી માર્ગદર્શિકા તૈયાર ન થાય ત્યાં સુધી આ વિસ્તારોમાં ખોદકામ પ્રવૃત્તિઓ પર રોક લગાવી દેવામાં આવી છે.
નવી લીઝ પર 'સંપૂર્ણ બ્રેક' અને મોરેટોરિયમ
કેન્દ્રીય પર્યાવરણ, વન અને આબોહવા પરિવર્તન મંત્રાલય (MoEF&CC) દ્વારા ગુજરાતથી લઈને દિલ્હી સુધી વિસ્તરેલી સમગ્ર અરવલ્લી રેન્જને સુરક્ષિત કરવા માટે આ મહત્વનું પગલું ભરવામાં આવ્યું છે. કેન્દ્રએ સંબંધિત રાજ્યોના મુખ્ય સચિવોને પત્ર લખીને તાકીદ કરી છે કે અરવલ્લીમાં ગેરકાયદેસર ખાણકામ (Illegal Mining) અટકાવવા અને કુદરતી વારસાને જાળવવા માટે નવી લીઝ આપવા પર તાત્કાલિક અસરથી પ્રતિબંધ મૂકવો. આ નિર્ણયનો હેતુ અનિયંત્રિત ખાણકામને સંપૂર્ણપણે ડામવાનો છે.
પર્યાવરણ સુરક્ષા અને રણીકરણ અટકાવવા કવાયત
અરવલ્લીની ટેકરીઓ દિલ્હી-એનસીઆર (Delhi-NCR) ની હવાને શુદ્ધ રાખવા અને રણને આગળ વધતું અટકાવવામાં કુદરતી દીવાલ જેવું કામ કરે છે. આ નિર્ણય પાછળના મુખ્ય કારણો નીચે મુજબ છે:
રણીકરણ અટકાવવું (Combating Desertification): રણના રેતીના તોફાનોને રોકવા માટે પર્વતોનું હોવું જરૂરી છે.
ભૂગર્ભજળ રિચાર્જ (Groundwater Recharge): જમીનમાં પાણીના સ્તરને જાળવી રાખવા.
જૈવવિવિધતા (Biodiversity): વન્યજીવો અને વનસ્પતિના રક્ષણ માટે.
ICFRE બનાવશે નવો 'વૈજ્ઞાનિક પ્લાન'
કેન્દ્ર સરકારે 'ભારતીય વન સંશોધન અને શિક્ષણ પરિષદ' (ICFRE) ને એક વિશેષ જવાબદારી સોંપી છે. ICFRE હવે એક વૈજ્ઞાનિક અને વ્યાપક 'ટકાઉ ખાણકામ વ્યવસ્થાપન યોજના' (MPSM) તૈયાર કરશે.
સંવેદનશીલ વિસ્તારો: ICFRE એવા વધારાના વિસ્તારોની ઓળખ કરશે જ્યાં ખાણકામ પર કાયમી પ્રતિબંધ મૂકવો જરૂરી છે.
પર્યાવરણીય અસર: આ પ્લાનમાં પર્યાવરણીય અસરનું મૂલ્યાંકન (Environment Impact Assessment) અને માઈનિંગની ક્ષમતાનો અભ્યાસ કરવામાં આવશે. આ રિપોર્ટ તૈયાર થયા બાદ તેને જાહેર જનતા અને નિષ્ણાતોના સૂચનો માટે મૂકવામાં આવશે.
સુપ્રીમ કોર્ટના આદેશોનું કડક પાલન
સરકારે માત્ર નવી લીઝ પર જ રોક નથી લગાવી, પરંતુ હાલમાં ચાલતી ખાણો માટે પણ નિયમો કડક બનાવ્યા છે. રાજ્ય સરકારોને સ્પષ્ટ સૂચના આપવામાં આવી છે કે સુપ્રીમ કોર્ટ (Supreme Court) ના આદેશો મુજબ હાલની લીઝ ધારકો પાસે પર્યાવરણીય નિયમોનું ચુસ્તપણે પાલન કરાવવું. જો પર્યાવરણને નુકસાન થતું જણાશે તો વધારાના નિયંત્રણો લાદવામાં આવશે. કેન્દ્રનો આ નિર્ણય લાંબા ગાળે અરવલ્લીના ઈકોલોજીકલ બેલેન્સ (Ecological Balance) ને જાળવવામાં નિર્ણાયક સાબિત થશે.