Bihar election results: બિહાર વિધાનસભા ચૂંટણીમાં NDA ગઠબંધનને કુલ 202 બેઠકો સાથે પ્રચંડ વિજય મળ્યો છે. જોકે, આ ઐતિહાસિક જીત છતાં, ભાજપ હવે નીતિશ કુમારની JDU (85 બેઠકો) વિના પણ રાજ્યમાં પોતાની સરકાર બનાવી શકે તેવી સ્થિતિમાં છે. આ માટે ભાજપ 'મહારાષ્ટ્ર અને મધ્યપ્રદેશ ફોર્મ્યુલા' નો ઉપયોગ કરી શકે છે, જે 'સમા-દાન-દંડ-ભેદ' ના સિદ્ધાંત પર આધારિત છે. JDU ને બાકાત રાખવામાં આવે તો ભાજપ (89 બેઠકો) પાસે અન્ય નાના પક્ષો સાથે મળીને કુલ 117 બેઠકો થાય છે, જે બહુમતીના જાદુઈ આંકડા (122) થી માત્ર પાંચ બેઠક ઓછી છે. આ અંતર પૂરું કરવા માટે ભાજપ પાસે કોંગ્રેસના ધારાસભ્યોને તોડવા અથવા વિપક્ષના ધારાસભ્યોના રાજીનામા દ્વારા વિધાનસભાનું સંખ્યાબળ ઘટાડવા જેવા વ્યૂહાત્મક વિકલ્પો ઉપલબ્ધ છે.
NDA ની જીત અને ભાજપનું સંખ્યાબળ
બિહાર વિધાનસભા ચૂંટણીમાં રાષ્ટ્રીય લોકશાહી જોડાણ (NDA) એ કુલ 202 બેઠકો જીતીને વિપક્ષી ગઠબંધનને મોટા માર્જિનથી હરાવ્યું છે. આ જીતમાં ભાજપને 89 બેઠકો મળી છે, જે JDU ની 85 બેઠકો કરતાં વધુ છે. આ સ્થિતિમાં, ભાજપ પહેલીવાર એવી પરિસ્થિતિમાં ઊભો છે જ્યાં તે જનતા દળ યુનાઇટેડ (JDU) અને નીતિશ કુમારના ટેકા વિના પણ પોતાની સરકાર બનાવવાની સંભાવનાઓ ચકાસી શકે છે. જો ભાજપ JDU (85 બેઠકો) ને બાકાત રાખે અને અન્ય સહયોગીઓ (LJP-19, HAM-5, RLM-4) ને સાથે રાખે, તો પણ કુલ સંખ્યા 117 સુધી પહોંચે છે. આ આંકડો બહુમતીના જાદુઈ આંકડા 122 થી માત્ર પાંચ બેઠકો જ ઓછો છે.
'મહારાષ્ટ્ર ફોર્મ્યુલા' અને 'સામ-દામ-દંડ-ભેદ'નો સિદ્ધાંત
આ પાંચ બેઠકોનું અંતર પૂરું કરવા માટે ભાજપ 'મહારાષ્ટ્ર અને મધ્યપ્રદેશ ફોર્મ્યુલા' નો ઉપયોગ કરી શકે છે. આ ફોર્મ્યુલા 'સામ-દામ-દંડ-ભેદ' (કાંસકો-પૈસા-સજા-વિભાજન) ના સિદ્ધાંત પર કામ કરે છે, જેનો મુખ્ય હેતુ કોઈપણ કિંમતે સરકાર બનાવવી હોય છે. આ વ્યૂહરચનામાં વિરોધ પક્ષના કેટલાક ધારાસભ્યોને જીતવા (તોડવા) અથવા મોટા પક્ષના કેટલાક ધારાસભ્યોને રાજીનામું આપવા માટે મજબૂર કરવા જેવા પગલાં સામેલ છે, જેનાથી વિધાનસભાની કુલ સંખ્યા ઘટી જાય અને બહુમતીનો આંકડો નીચો આવે.
સરકાર બનાવવા માટે ભાજપ પાસે 3 મુખ્ય વિકલ્પો
વર્તમાન રાજકીય સમીકરણોના આધારે, ભાજપ નીતિશ કુમાર વિના સરકાર બનાવવા માટે ત્રણ મુખ્ય વિકલ્પો પર વિચાર કરી શકે છે:
કોંગ્રેસને તોડવી: મહાગઠબંધનમાં કોંગ્રેસ પાર્ટી પાસે માત્ર 21 બેઠકો છે, અને તેને તોડવું એ સૌથી સરળ વિકલ્પ હોઈ શકે છે. કોંગ્રેસના કેટલાક ધારાસભ્યોને રાજીનામું આપવા માટે મજબૂર કરીને વિધાનસભાની કુલ સંખ્યા સરળતાથી ઘટાડી શકાય છે.
JDU અને RJD ના ધારાસભ્યોના રાજીનામા: આ વિકલ્પમાં JDU અને RJD ના કેટલાક ધારાસભ્યોને રાજીનામું આપવા માટે મજબૂર કરવામાં આવે છે. ભલે આ પક્ષોને સંપૂર્ણપણે તોડવું અશક્ય હોય, પરંતુ તેમના કેટલાક ધારાસભ્યોના રાજીનામાથી વિધાનસભાની કુલ સંખ્યા ઘટી જાય, અને સરકાર બનાવવા માટેનો જાદુઈ આંકડો 122 થી નીચે લાવી શકાય છે. ભૂતકાળમાં ભાજપ નેતૃત્વ આ યુક્તિમાં સફળતાપૂર્વક માહેર રહ્યું છે.
નાના પક્ષોનું વિભાજન: જોકે ડાબેરી પક્ષો (CPI, CPI(ML), CPM) અને AIMIM જેવા નાના પક્ષોને તોડવું મુશ્કેલ છે, પરંતુ રાજકારણમાં 'ધરતીકંપ'ની સ્થિતિમાં આ અશક્ય નથી. આ પક્ષોમાંથી એક-બે ધારાસભ્યોને જીતવાથી પણ 122ના આંકડાને હાંસલ કરવા માટેનો અંતર ઘટી શકે છે.
નીતિશ કુમાર પર નિયંત્રણ અને રાજકીય અડચણ
જોકે બીજા અને ત્રીજા વિકલ્પો સરળતાથી પ્રાપ્ત કરી શકાય તેવા છે, તેમ છતાં એક મોટી રાજકીય અડચણ છે. ભાજપની કેન્દ્ર સરકાર હાલમાં JDU ના સમર્થન પર નિર્ભર છે. તેથી, ભાજપ નેતૃત્વ હાલમાં નીતિશ કુમારને બાકાત રાખવા જેવા કડક પગલાને લીલી ઝંડી આપી શકે નહીં. જોકે, આ સંભવિત વિકલ્પોનો ઉપયોગ ભાજપ નીતિશ કુમાર પર સંપૂર્ણ નિયંત્રણ જાળવી રાખવા અને તેમને લગામમાં રાખવા માટે ચોક્કસપણે કરશે. નીતિશ કુમાર હવે સંપૂર્ણપણે ભાજપની દયા પર આધારિત રહેશે.