Bihar Election 2025: સમસ્તીપુરના સાંસદ શાંભવી ચૌધરીએ પટનાના બાંકીપુરમાં મતદાન કર્યું હોવાનો એક વીડિયો સામે આવ્યો છે, જેનાથી ચૂંટણી વર્તુળોમાં નવો વિવાદ શરૂ થયો છે. કોંગ્રેસ પાર્ટીનો દાવો છે કે આ વીડિયોમાં તેમની બંને આંગળીઓ પર શાહીના નિશાન દેખાય છે, જેનાથી શંકા ઉભી થાય છે કે તેમણે ડબલ વોટ આપ્યો હશે. ચૂંટણી દરમિયાન એક જ વોટનું મૂલ્ય દરેક જાણે છે, પરંતુ જો કોઈ ડબલ વોટ આપે તો શું? બે જગ્યાએથી મતદાન કરવું અથવા એક જ ચૂંટણીમાં ડબલ વોટ આપવો એ મજાક નથી, પરંતુ ભારતીય કાયદા હેઠળ ગંભીર ગુનો છે.
ઘણા લોકો આને નાની ભૂલ માને છે, પરંતુ વાસ્તવમાં, તે ચૂંટણી ગુનાની શ્રેણીમાં આવે છે. ચાલો જાણીએ કે સજા શું છે.
બે વાર મતદાન કરવું ગુનો છે ભારતના બંધારણ અને જનપ્રતિનિધિત્વ અધિનિયમ, ૧૯૫૧ મુજબ, દરેક નાગરિકને ફક્ત એક જ વાર અને એક જ મતવિસ્તારમાં મતદાન કરવાનો અધિકાર છે. જો કોઈ વ્યક્તિ જાણી જોઈને અથવા છેતરપિંડીથી બે વાર મતદાન કરે છે, તો તેને કલમ ૬૨(૪) અને કલમ ૩૧ હેઠળ ગુનો ગણવામાં આવે છે.
આ નિયમ ફક્ત મતદાનના દિવસે જ નહીં પરંતુ મતદાર યાદીમાં નામ નોંધાવતી વખતે પણ લાગુ પડે છે. મતલબ કે, જો કોઈ વ્યક્તિનું નામ બે અલગ અલગ મતવિસ્તારમાં નોંધાયેલું જોવા મળે છે, તો તે પણ કાનૂની ગુનો છે.
કઈ કલમ હેઠળ ગુનો ગણાય છે અને શું સજા થઈ શકે છે? લોકપ્રતિનિધિત્વ અધિનિયમની કલમ 31 જણાવે છે કે જો કોઈ વ્યક્તિ જાણી જોઈને એક કરતાં વધુ મતવિસ્તારની મતદાર યાદીમાં પોતાનું નામ નોંધાવે છે, અથવા બે જગ્યાએથી મતદાન કરે છે, તો તેને ગુનેગાર ગણવામાં આવે છે.
આ ગુના માટે મહત્તમ સજા છ મહિનાની કેદ, દંડ અથવા બંને છે. આનો અર્થ એ છે કે જો કોઈ વ્યક્તિ જાણી જોઈને એક કરતાં વધુ મતવિસ્તારમાંથી મતદાન કરે છે, તો તેને જેલ અને દંડ બંને થઈ શકે છે.
આ ગુનો કેવી રીતે સાબિત થાય છે? ચૂંટણી પંચ પાસે હવે EVM અને મતદાર યાદી ચકાસણી પ્રણાલીઓ દ્વારા આવી ગેરરીતિઓ શોધવા માટેની પદ્ધતિઓ છે. જો કોઈ વ્યક્તિનું નામ, ઓળખપત્ર અથવા ફિંગરપ્રિન્ટ ડુપ્લિકેટ હોવાનું જાણવા મળે છે, તો તેને ડુપ્લિકેટ મતદાર જાહેર કરી શકાય છે. આવા કિસ્સાઓમાં, જિલ્લા ચૂંટણી અધિકારી અથવા પોલીસ દ્વારા FIR દાખલ કરવામાં આવે છે.
જો એક જ વ્યક્તિ મતદાન મથક પર વારંવાર મતદાન કરતા પકડાય છે, તો તેને સ્થળ પર જ અટકાયતમાં લઈ શકાય છે.
ઇરાદાપૂર્વક કે ભૂલથી જો કોઈ વ્યક્તિ ઇરાદાપૂર્વક બે વાર મતદાન કરે છે, તો તેને ગુનાહિત ઇરાદો ગણવામાં આવે છે અને સજા ચોક્કસ છે. જો કે, જો તે અકસ્માત હોય, જેમ કે વ્યક્તિની જાણ વગર બે વાર નામ આવવું, તો ચૂંટણી અધિકારી તપાસ કરી શકે છે અને ચેતવણી આપીને કેસ બંધ કરી શકે છે. જો કે, ડિજિટલ વેરિફિકેશન સિસ્ટમને કારણે, આવા કિસ્સાઓ હવે ખૂબ જ અસંભવિત છે.
ચૂંટણી પંચની સખ્તીભારતીય ચૂંટણી પંચે સ્પષ્ટતા કરી છે કે "એક વ્યક્તિ, એક મત" નો સિદ્ધાંત લોકશાહીનો મૂળ સાર છે. આ સિદ્ધાંતનું ઉલ્લંઘન કરનાર કોઈપણ નાગરિક માત્ર કાયદાનો ભંગ જ નથી કરતો પરંતુ લોકશાહીના વિશ્વાસ સાથે પણ દગો કરે છે. પંચ આવા દરેક કેસને ગંભીરતાથી લે છે અને જરૂરી કાનૂની પગલાં લે છે.