General Knowledge: દેશમાં અનેક વખત રાજ્યોના નામ બદલવામાં આવ્યા છે. ગયા ગુરુવારે, J&K and Ladakh Through the Ages નામના પુસ્તકના વિમોચન સમયે, ગૃહ પ્રધાન અમિત શાહે કહ્યું હતું કે કાશ્મીરનું નામ મહર્ષિ કશ્યપના નામ પરથી રાખવામાં આવ્યું હોઈ શકે છે. આ પછી અનુમાન લગાવવામાં આવી રહ્યું છે કે કેન્દ્ર સરકાર કાશ્મીરનું નામ બદલી શકે છે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે રાજ્યનું નામ બદલવાનો અધિકાર કોને છે.
રાજ્યનું નામ કોણ બદલી શકે?
ભારતીય બંધારણ મુજબ દેશની સંસદને કોઈપણ રાજ્યનું નામ બદલવાનો અધિકાર છે. તમને જણાવી દઈએ કે ભારતના બંધારણની કલમ 3 સંસદને કોઈપણ રાજ્યનું નામ બદલવાની સત્તા આપે છે. માહિતી અનુસાર, બંધારણની કલમ 3 રાજ્યના વિસ્તાર, સીમાઓ અથવા નામ બદલવાની પ્રક્રિયા નક્કી કરે છે.
રાજ્યનું નામ કેવી રીતે બદલી શકાય?
તમને જણાવી દઈએ કે જો કેન્દ્ર સરકારને રાજ્યનું નામ બદલવું હોય તો તેણે બંધારણના નિયમોનું પાલન કરવું પડશે. તમને જણાવી દઈએ કે કોઈપણ રાજ્યનું નામ બદલવાની પ્રક્રિયા વિધાનસભા અથવા સંસદથી શરૂ થાય છે. ઉદાહરણ તરીકે, જો રાજ્ય સરકાર તેના રાજ્યનું નામ બદલવા માંગે છે, તો સરકારે વિધાનસભામાં ઠરાવ પસાર કરવો પડશે. જે બાદ આ પ્રસ્તાવ કેન્દ્ર સરકારને મોકલવામાં આવે છે. એટલું જ નહીં, આ પછી કેન્દ્ર સરકાર નક્કી કરશે કે રાજ્યનું નામ બદલાશે કે નહીં. જો કેન્દ્ર સરકાર મંજૂરી આપે છે, તો કેન્દ્રની સૂચના પર ગૃહ મંત્રાલય, ઈન્ટેલિજન્સ બ્યુરો, ભારતીય સર્વેક્ષણ, પોસ્ટલ વિભાગ અને રજિસ્ટ્રાર જનરલ સહિત અનેક એજન્સીઓ પાસેથી NOC મેળવવું ફરજિયાત છે.
કેન્દ્ર સરકારે પણ ગૃહમાં બિલ પાસ કરાવવું પડશે
માહિતી અનુસાર, જો કેન્દ્ર સરકાર કોઈપણ રાજ્યના પ્રસ્તાવને મંજૂરી આપે છે, તો પછી પ્રક્રિયા આગળ વધે છે. રાજ્યનું નામ બદલવા માટે સરકારે બંને ગૃહોમાં બિલ પાસ કરવું પડશે. સંસદમાં બિલ પાસ થયા બાદ જ તેને અંતિમ મંજૂરી માટે રાષ્ટ્રપતિ પાસે મોકલવામાં આવે છે. રાષ્ટ્રપતિની સંમતિ મળ્યા બાદ રાજ્યનું નામ બદલવાની સૂચના જારી કરી શકાય છે. બોલવું જેટલું સરળ છે, એટલું સરળ કામ નથી. આ સમગ્ર પ્રક્રિયામાં ઘણા મહિનાઓ કે વર્ષો પણ લાગે છે.
નામ બદલવાનું કારણ આપવું પડશે
તમને જણાવી દઈએ કે કોઈપણ રાજ્ય અથવા જિલ્લાનું નામ બદલવા માટે તેની પાછળનું નક્કર કારણ જણાવવું પડશે. નોંધનીય છે કે નામ બદલવાની પ્રક્રિયામાં છેલ્લો મોટો ફેરફાર 1953માં કરવામાં આવ્યો હતો. તે સમયે ગૃહ મંત્રાલયના તત્કાલિન નાયબ સચિવ સરદાર ફતેહ સિંહે રાજ્ય સરકારોને પત્ર મોકલ્યો હતો. નિયમો અનુસાર રાજ્યના નામ બદલવાનો પ્રસ્તાવ રાજ્ય વિધાનસભામાં જ ઉઠાવી શકાય છે.
આ પણ વાંચો....