India nuclear policy: ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચે જ્યારે પણ કોઈ લશ્કરી સંઘર્ષ થાય છે, ત્યારે પરમાણુ શસ્ત્રોની ચર્ચા અનિવાર્યપણે વધી જાય છે. તાજેતરના લશ્કરી તણાવ (પહેલગામ હુમલા બાદની પરિસ્થિતિના સંદર્ભમાં) માં પણ કંઈક આવું જ બન્યું અને પાકિસ્તાન તરફથી ભારતને પરમાણુ હુમલાની ધમકીઓ આપવામાં આવી. જોકે, ભારતે સ્પષ્ટ કર્યું છે કે તે આવી ધમકીઓથી ડરવાનું નથી. વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ પણ ભારપૂર્વક જણાવ્યું છે કે ભારત 'પરમાણુ બ્લેકમેઇલિંગ'થી ડરવાનું નથી. ભારત અને પાકિસ્તાન બંને પરમાણુ શક્તિ ધરાવતા દેશો હોવાને કારણે વિશ્વ માટે ચિંતાનો વિષય છે, કારણ કે આ બંને દેશો વચ્ચે લાંબા સમયથી કટ્ટર દુશ્મનાવટ અને ચાર વખત સીધા યુદ્ધોનો ઇતિહાસ રહ્યો છે.
ભારત અને પાકિસ્તાનની પરમાણુ નીતિઓમાં તફાવત
જોકે ભારત અને પાકિસ્તાન બંને પાસે પરમાણુ શસ્ત્રો છે, પરંતુ તેમના ઉપયોગ અંગેની તેમની નીતિઓ એકબીજાથી તદ્દન અલગ છે. પાકિસ્તાન પરમાણુ શસ્ત્રો અંગે 'પહેલા ઉપયોગ' (First Use) ની નીતિનું પાલન કરે છે, એટલે કે યુદ્ધની સ્થિતિમાં તે પહેલા પરમાણુ શસ્ત્રોનો ઉપયોગ કરવાની નીતિ ધરાવે છે. બીજી તરફ, ભારતની નીતિ આનાથી તદ્દન વિરુદ્ધ છે.
ભારતની પરમાણુ શસ્ત્રો અંગેની નીતિ: 'નો ફર્સ્ટ યુઝ'
પરમાણુ શસ્ત્રો વિશ્વના સૌથી શક્તિશાળી અને વિનાશક શસ્ત્રો માનવામાં આવે છે. આ શસ્ત્રોનો ઉપયોગ ઇતિહાસમાં માત્ર એક જ વાર જાપાનના હિરોશિમા અને નાગાસાકી શહેરો પર થયો હતો, જેનો વિનાશ આખી દુનિયાએ જોયો હતો. આવી સ્થિતિમાં, ઘણા દેશો આ શસ્ત્રોનો ઉપયોગ ટાળવા માટે 'નો ફર્સ્ટ યુઝ' (પહેલા ઉપયોગ ન કરવાની) ની નીતિ અપનાવે છે.
ભારતે વર્ષ ૨૦૦૩માં પરમાણુ શસ્ત્રો અંગે આ 'નો ફર્સ્ટ યુઝ' નીતિ અપનાવી હતી. આ નીતિ સ્પષ્ટપણે જણાવે છે કે ભારત કોઈપણ પરિસ્થિતિમાં, કોઈપણ દેશ સામે પહેલા પરમાણુ શસ્ત્રોનો ઉપયોગ કરશે નહીં.
શું ભારત ક્યારેય પરમાણુ શસ્ત્રોનો ઉપયોગ કરી શકશે નહીં? જાણો સત્ય
ભારતની 'નો ફર્સ્ટ યુઝ' નીતિનો અર્થ એ નથી કે ભારત ક્યારેય પરમાણુ શસ્ત્રોનો ઉપયોગ કરી શકશે નહીં. આ નીતિમાં એક મહત્વપૂર્ણ જોગવાઈ છે. નીતિ મુજબ, જો ભારત સામે કોઈ દેશ દ્વારા પરમાણુ શસ્ત્રોનો ઉપયોગ કરવામાં આવશે, તો ભારત પણ વળતો જવાબ આપવામાં અને પરમાણુ શસ્ત્રોનો ઉપયોગ કરવામાં પાછળ રહેશે નહીં. તેથી, એ કહેવું ખોટું છે કે ભારત કોઈપણ સંજોગોમાં પરમાણુ શસ્ત્રોનો ઉપયોગ કરી શકશે નહીં. ભારત આ શસ્ત્રોનો ઉપયોગ ફક્ત અને ફક્ત એવી સ્થિતિમાં કરશે જ્યાં તેની સામે પરમાણુ શસ્ત્રોનો ઉપયોગ કરવામાં આવે.
પરમાણુ શસ્ત્રોની સંખ્યા
હાલમાં દુનિયામાં ફક્ત ૯ દેશો પાસે પરમાણુ શસ્ત્રો છે. વિશ્વના દરેક દેશ પાસે કેટલા પરમાણુ શસ્ત્રો છે તેનો કોઈ સત્તાવાર ડેટા ઉપલબ્ધ નથી. જોકે, વિવિધ અહેવાલો અને અનુમાનો મુજબ, એવું માનવામાં આવે છે કે ભારત પાસે લગભગ ૧૭૨ પરમાણુ શસ્ત્રો છે, જ્યારે પાકિસ્તાન પાસે લગભગ ૧૭૦ પરમાણુ શસ્ત્રો છે.