આજે વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી 75મો જન્મદિવસ ઉજવી રહ્યા છે. ભારતીય રાજકારણના એક મજબૂત નેતા તરીકે ઓળખાતા નરેન્દ્ર મોદીની રાજકીય સફરનો પાયો રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘ (RSS) સાથેના તેમના જોડાણથી નંખાયો હતો. આ જોડાણમાં એક મુખ્ય વ્યક્તિ હતા 'વકીલ સાહેબ' તરીકે જાણીતા લક્ષ્મણ રાવ ઇનામદાર, જેમણે બાળપણથી જ નરેન્દ્ર મોદીને સંઘની વિચારધારા સાથે પરિચય કરાવ્યો હતો. આ લેખમાં આપણે નરેન્દ્ર મોદી અને 'વકીલ સાહેબ' વચ્ચેના સંબંધ અને તેમના RSSમાં પ્રવેશની કહાની વિશે વિસ્તૃત માહિતી મેળવીશું.
નરેન્દ્ર મોદીનો રાજકીય ઉદય અને 'વકીલ સાહેબ'ની ભૂમિકા
વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીનું નામ આજે દેશ અને દુનિયામાં જાણીતું છે. ભારતીય જનતા પાર્ટી (BJP) અને દેશના સૌથી શક્તિશાળી નેતાઓમાંના એક ગણાતા મોદીએ પોતાની રાજકીય કારકિર્દીની શરૂઆત રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘ (RSS)ના સભ્ય તરીકે કરી હતી. તેમની આ સફરની શરૂઆત એક એવી વ્યક્તિ સાથે થઈ હતી જેમણે તેમના જીવન પર ઊંડી અસર પાડી. આ વ્યક્તિ હતા લક્ષ્મણ રાવ ઇનામદાર, જેઓ સંઘમાં 'વકીલ સાહેબ' તરીકે જાણીતા હતા.
કોણ હતા 'વકીલ સાહેબ'?
લક્ષ્મણ રાવ ઇનામદાર, જેઓ વકીલ સાહેબ તરીકે પ્રચલિત હતા, તેમનો જન્મ મહારાષ્ટ્રના પુણે શહેરમાં થયો હતો. તેમણે કાયદાનો અભ્યાસ કર્યો હતો અને તેઓ RSSના સમર્પિત પ્રચારક હતા. મહાત્મા ગાંધીની હત્યા બાદ સંઘ પરના પ્રતિબંધને 11 જુલાઈ 1949ના રોજ હટાવી દેવામાં આવ્યો. ત્યારબાદ, સંઘના તત્કાલીન સરસંઘચાલક ગોલવલકરના નેતૃત્વમાં સંગઠનને મહારાષ્ટ્રની બહારના રાજ્યોમાં વિસ્તારવાનું કામ શરૂ થયું. આ કાર્ય માટે લક્ષ્મણ રાવ ઇનામદારને ગુજરાતમાં સંગઠન મજબૂત કરવાની જવાબદારી સોંપવામાં આવી.
નરેન્દ્ર મોદીનો સંઘ સાથેનો પ્રારંભિક સંબંધ
વર્ષ 1958માં, જ્યારે લક્ષ્મણ રાવ ઇનામદાર ગુજરાતના મહેસાણા જિલ્લાના વડનગરની મુલાકાતે હતા, ત્યારે તેઓ બાળ સ્વયંસેવકોને RSS પ્રત્યે વફાદારીના શપથ અપાવવા માટે ગયા હતા. તે સમયે ફક્ત 8 વર્ષના નરેન્દ્ર મોદી પણ આ બાળ સ્વયંસેવકોમાં સામેલ હતા. આ ઘટનાએ નરેન્દ્ર મોદીના જીવનમાં સંઘ સાથેના જોડાણનો પાયો નાખ્યો.
આશરે 12 વર્ષ બાદ, નરેન્દ્ર મોદી વડનગર છોડીને અમદાવાદ આવી ગયા. અહીં તેમણે શરૂઆતમાં પોતાના કાકાની કેન્ટીનમાં કામ કર્યું અને પછી સાયકલ પર ચા વેચવાનો વ્યવસાય શરૂ કર્યો. ગીતા મંદિર પાસે તેમનો ચાનો સ્ટોલ હતો, જ્યાં સંઘના ઉપદેશકો અને સ્વયંસેવકો અવારનવાર આવતા-જતા હતા. આ કારણે નરેન્દ્ર મોદીનો સંઘ સાથેનો સંપર્ક ફરીથી સ્થાપિત થયો.
'વકીલ સાહેબ' સાથેનો વ્યક્તિગત સંબંધ
સમય જતાં, નરેન્દ્ર મોદી અમદાવાદમાં રહેતા સંઘના રાજ્ય સ્તરના નેતાઓ સાથે વધુ નજીક આવ્યા. સ્વર્ગસ્થ પત્રકાર એમ.વી. કામતે નરેન્દ્ર મોદીના જીવનચરિત્ર પર લખેલા પુસ્તકમાં આ સંબંધ વિશે ઉલ્લેખ કર્યો છે. મોદીએ પોતે કહ્યું હતું કે, "તે સમયે, ગુજરાતના RSS મુખ્યાલયમાં 10-12 લોકો રહેતા હતા. વકીલ સાહેબ મને ત્યાં રહેવા અને કામ કરવા માટે કહેતા હતા."
નરેન્દ્ર મોદી આ સમયગાળા દરમિયાન સંઘના કાર્યકરોની સેવા કરતા હતા. તેઓ દરરોજ સવારે નાસ્તો અને ચા બનાવતા, મુખ્યાલયની સફાઈ કરતા અને પોતાના તથા લક્ષ્મણ રાવ ઇનામદારના કપડાં ધોતા હતા. આ કપરા સમયમાં તેમણે સંઘની શિસ્ત, નિષ્ઠા અને સેવાભાવનાના મૂલ્યોને આત્મસાત કર્યા હતા. આ અનુભવોએ તેમના વ્યક્તિત્વને ઘડવામાં અને રાજકીય કારકિર્દીનો પાયો મજબૂત બનાવવામાં મહત્ત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી. આ જ કારણોસર, વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીના જીવન અને સફળતામાં 'વકીલ સાહેબ' લક્ષ્મણ રાવ ઇનામદારનું યોગદાન અત્યંત મહત્ત્વપૂર્ણ ગણાય છે.