Brahmaputra River: ચીને તિબેટમાં બ્રહ્મપુત્ર નદી (જેને તિબેટમાં યાર્લુંગ ત્સાંગપો તરીકે ઓળખવામાં આવે છે) પર એક વિશાળ ડેમ પ્રોજેક્ટનું નિર્માણ કાર્ય શરૂ કરી દીધું છે. આ મેગા-પ્રોજેક્ટ ભારતના અરુણાચલ પ્રદેશની સરહદની ખૂબ જ નજીક આવેલો છે, જેના કારણે ભારત અને બાંગ્લાદેશ બંને દેશોની ચિંતાઓમાં ભારે વધારો થયો છે. ચીનના વડાપ્રધાન લી કિયાંગે આ ભવ્ય પ્રોજેક્ટના શિલાન્યાસ કાર્યક્રમમાં ભાગ લીધો હતો, જે દર્શાવે છે કે ચીન આ પ્રોજેક્ટને કેટલી ગંભીરતાથી લઈ રહ્યું છે. ચીન આ પ્રોજેક્ટને તેની કાર્બન ન્યુટ્રલ નીતિ અને તિબેટ ક્ષેત્રના આર્થિક વિકાસના લક્ષ્યો સાથે જોડી રહ્યું છે.
તિબેટમાં વીજ ઉત્પાદન અને વિકાસનો ચીનનો દાવો
ચીનની રાજ્ય સમાચાર એજન્સી શિન્હુઆ અનુસાર, આ ડેમમાંથી ઉત્પાદિત વીજળી મુખ્યત્વે તિબેટની બહારના વિસ્તારોમાં મોકલવામાં આવશે, જોકે સ્થાનિક જરૂરિયાતો પણ તેમાંથી પૂરી પાડવામાં આવશે. ચીન સરકારનો દાવો છે કે આ પ્રોજેક્ટ તિબેટ ક્ષેત્રના આર્થિક વિકાસને પણ વેગ આપશે અને સ્થાનિક વસ્તીને ફાયદો થશે. આ પ્રોજેક્ટમાં પાંચ મોટા હાઇડ્રોપાવર સ્ટેશનનો સમાવેશ થશે, અને તેની કુલ અંદાજિત કિંમત $167 બિલિયન (લગભગ 1.2 ટ્રિલિયન યુઆન) હોવાનું કહેવાય છે. જ્યારે આ મહાકાય પ્રોજેક્ટ પૂર્ણ થશે, ત્યારે તે યાંગ્ત્ઝે નદી પરના વિશ્વના સૌથી મોટા થ્રી ગોર્જેસ ડેમ કરતાં પણ વધુ વીજળી ઉત્પન્ન કરવાની ક્ષમતા ધરાવશે.
ભારત અને બાંગ્લાદેશની પર્યાવરણીય અને જળ સંકટની ચિંતા
બ્રહ્મપુત્ર નદી ભારત અને બાંગ્લાદેશમાંથી પસાર થાય છે, જે આ બંને દેશો માટે જીવાદોરી સમાન છે. આથી, બંને દેશોએ ચીનના આ વિશાળ ડેમ પ્રોજેક્ટ અંગે ગંભીર ચિંતા વ્યક્ત કરી છે. નિષ્ણાતો અને પર્યાવરણવિદો માને છે કે આ ડેમ બ્રહ્મપુત્ર નદીના પાણીના કુદરતી પ્રવાહ, તેની પાણીની ગુણવત્તા અને સમગ્ર ઇકોલોજી પર ગંભીર નકારાત્મક અસર કરી શકે છે.
ભારતનો પૂર્વ વિરોધ અને ચીનનો જવાબ
ભારત સરકારે જાન્યુઆરી 2024માં જ ચીનને સ્પષ્ટપણે જણાવ્યું હતું કે, 'બ્રહ્મપુત્ર નદીના ઉપલા ભાગમાં કરવામાં આવતી કોઈપણ પ્રવૃત્તિ તેના નીચલા ભાગોમાં સ્થિત રાજ્યોના હિતોને નુકસાન ન પહોંચાડવી જોઈએ.' ભારતના વિદેશ મંત્રાલયે પણ ચિંતા વ્યક્ત કરી હતી કે ચીનની આ પ્રવૃત્તિ ભારત અને બાંગ્લાદેશના ઉત્તરપૂર્વના વિસ્તારોને પ્રતિકૂળ અસર કરી શકે છે.
ભારતના વાંધાઓના જવાબમાં, ચીને એવો દાવો કર્યો હતો કે બંધના નિર્માણથી નીચલા વિસ્તારો પર કોઈ નકારાત્મક અસર થશે નહીં. જોકે, પર્યાવરણવાદીઓ અને નિષ્ણાતોએ ચીનના આ દાવા પર શંકા વ્યક્ત કરી છે અને ચેતવણી આપી છે કે તિબેટ જેવા પર્યાવરણ સંવેદનશીલ વિસ્તારમાં આટલું મોટું બાંધકામ કાયમી અને બદલી ન શકાય તેવા પર્યાવરણીય ફેરફારો તરફ દોરી શકે છે, જે ભવિષ્યમાં ગંભીર પરિણામો લાવી શકે છે.