Putin Russian Weapons: રશિયા હંમેશા શસ્ત્રોની દુનિયામાં એક એવો ખેલાડી રહ્યો છે, જેના પગલાં માત્ર બજારને જ નહીં પરંતુ સમગ્ર ભૂરાજનીતિને પણ બદલી શકે છે. પુતિનની ભારત મુલાકાત પણ સમાચારમાં છે કારણ કે બંને દેશો વચ્ચે સંરક્ષણ સહયોગનો ઇતિહાસ કોઈ સરળ ભાગીદારી નથી, પરંતુ દાયકાઓ જૂની વ્યૂહાત્મક મિત્રતા છે. ભારત-રશિયા સંબંધ વિશ્વાસ અને ટેકનોલોજી બંનેના પાયા પર બંધાયેલો છે, અને આ મુલાકાત તે પાયામાં બીજો સ્તર ઉમેરી શકે છે.
પરંતુ આ એક રસપ્રદ પ્રશ્ન ઉભો કરે છે: જો ભારતને આટલી વ્યાપક સંરક્ષણ સહાય મળી રહી છે, તો રશિયા કયા અન્ય દેશોને તેના શસ્ત્રો પૂરા પાડે છે? જવાબ આશ્ચર્યજનક છે કારણ કે આ ફક્ત 3-4 દેશોની યાદી નથી, પરંતુ વિશ્વભરમાં ફેલાયેલા 50 થી વધુ દેશોનું એક સંપૂર્ણ લશ્કરી બજાર છે, જેમાં રશિયા પ્રવેશ કરે છે, ક્યારેક વેચનાર તરીકે, ક્યારેક વ્યૂહાત્મક ભાગીદાર તરીકે.
રશિયા કયા દેશોને શસ્ત્રો વેચે છે? અહેવાલો અનુસાર, રશિયાએ છેલ્લા બે દાયકામાં એશિયા, આફ્રિકા, મધ્ય પૂર્વ અને લેટિન અમેરિકાને તેના અદ્યતન શસ્ત્રો વેચ્યા છે. આ શસ્ત્રો ફક્ત AK-શ્રેણીની રાઇફલ્સ કે સરળ મિસાઇલો નથી. તેમાં ફાઇટર જેટ, ટેન્ક, હવાઈ સંરક્ષણ પ્રણાલી, સબમરીન, હુમલો હેલિકોપ્ટર અને લાંબા અંતરની મિસાઇલોનો સમાવેશ થાય છે.
ભારત સિવાયના દેશોના નામ આ યાદીમાં ભારત સૌથી મોટો અને સૌથી વિશ્વસનીય ગ્રાહક છે, પરંતુ તેનાથી આગળ, રશિયાની સપ્લાય ચેઇન ઘણી રસપ્રદ દિશાઓમાં વિસ્તરે છે. રશિયાએ ચીન, વિયેતનામ, મ્યાનમાર, ઈરાન, ઇરાક, ઇજિપ્ત, અલ્જેરિયા, સીરિયા, બાંગ્લાદેશ, અંગોલા, નાઇજીરીયા અને ઇથોપિયા જેવા દેશોને શસ્ત્રો પૂરા પાડ્યા છે, જે તેમની રાજકીય ગતિશીલતાને અનુરૂપ છે.
આ સોદાઓમાં હંમેશા પૈસા કરતાં વધુ શામેલ હોય છે, પરંતુ વ્યૂહરચના, જોડાણો, લશ્કરી તાલીમ અને ટેકનોલોજી ટ્રાન્સફરનો પણ સમાવેશ થાય છે. આ જ કારણ છે કે રશિયાનું શસ્ત્ર બજાર શસ્ત્ર કંપની તરીકે નહીં, પરંતુ રાજદ્વારી સાધન તરીકે કાર્ય કરે છે.
ભારતે રશિયા પાસેથી કયા શસ્ત્રો ખરીદ્યા? ભારતે રશિયા પાસેથી એવા શસ્ત્રો ખરીદ્યા છે જે વિશ્વનો કોઈ અન્ય દેશ મેળવી શકતો નથી. ભારતીય વાયુસેના પાસે રહેલું સુખોઈ-30 MKI વિમાન આનું ઉત્તમ ઉદાહરણ છે, જે ખાસ કરીને ભારત માટે કસ્ટમાઇઝ કરવામાં આવ્યું છે. વધુમાં, રશિયાએ ફક્ત પસંદગીના કેટલાક દેશોને S-400 મિસાઇલ સિસ્ટમ જેવી ટેકનોલોજી પૂરી પાડી છે.
ભારતીય સેના પાસે મોટી સંખ્યામાં રશિયન T-72 અને T-90 ટેન્કો છે, જેને ઘણી મોટી લશ્કરી કવાયતોમાં ભારતીય સેનાની કરોડરજ્જુ માનવામાં આવે છે. નૌકાદળના INS વિક્રમાદિત્ય, ફ્રિગેટ્સ, સબમરીન અને રશિયન પ્લેટફોર્મ પર આધારિત મિસાઇલો, આ બધા રશિયા અને ભારત વચ્ચેના ઊંડા લશ્કરી સંબંધો દર્શાવે છે.
કયા દેશ પાસે સૌથી ખતરનાક રશિયન શસ્ત્રો છે?આ સંબંધમાં બીજી એક મહત્વપૂર્ણ કડી બ્રહ્મોસ પ્રોજેક્ટ છે. તે ફક્ત એક સંયુક્ત મિસાઇલ નથી, પરંતુ રશિયા દ્વારા ભારત સાથે ટેકનોલોજી શેરિંગને અન્ય કોઈપણ દેશ કરતાં પ્રાથમિકતા આપવાનો પુરાવો છે. આ જ કારણ છે કે બ્રહ્મોસને વિશ્વની સૌથી ઝડપી અને સૌથી સચોટ સુપરસોનિક ક્રુઝ મિસાઇલોમાંની એક માનવામાં આવે છે. રશિયાની સૌથી ખતરનાક સિસ્ટમો, જેમ કે S-400, યાખોન્ટ મિસાઇલ, અને Su-35 અને T-90MS જેવી અપગ્રેડેડ ટેન્ક, ફક્ત પસંદગીના દેશોમાં જ ઉપલબ્ધ છે, અને ભારત આ યાદીમાં ટોચ પર છે.