Drip Irrigation for Sustainable Farming: પૃથ્વી પર પાણીનો અભાવ એક ગંભીર સમસ્યા બની રહી છે. વસ્તી વધવાની સાથે જ પાણીનો વપરાશ વધી રહ્યો છે, તેમજ અનેક વિસ્તારોમાં પીવા અને ખેતી માટે પાણીની તંગી જોવા મળી રહી છે. આ કપરા સમયમાં ખેડૂતો પાણીના ઓછા વપરાશમાં સારી ઉપજ મળી શકે તેવી ટેકનોલોજી અપનાવે તે જરૂરૂ છે. આવી જ એક ટેકનિકને ટપક સિંચાઈ કહે છે. ટપક સિંચાઈ પદ્ધતિ હેઠળ ટીપાં-ટીપાં દ્વારા પાણીનું પાકના મૂળમાં વહન કરવામાં આવે છે. આ પાકની સારી ઉપજ અને પાણીની બચત બંનેમાં મદદ કરે છે. આજે ગુજરાતમાં ઘણા ખેડૂતો ટકપ સિંચાઈથી ખેતી કરીને અઢળક નફો કમાઈ રહ્યા છે.
સિંચાઈ અને પોષણ બંને
ટપક પદ્ધતિનો સૌથી મોટો ફાયદો એ છે કે ઓછા પાણીમાં પાકને સારો ગ્રોથ મળે છે. આ ટેકનિક હેઠળ પ્લાસ્ટિકની પાઈપોને વીંધીને ખેતરમાં ફેલાવીને પાણીના સ્ત્રોત સાથે જોડવામાં આવે છે. જેથી પાણીનું બાષ્પીભવન ન થાય અને સિંચાઈનું કામ પણ થાય. આ પદ્ધતિમાં પાકની જરૂરિયાત પ્રમાણે જ પાણી આપવામાં આવે છે. આ પ્રક્રિયા દરમિયાન ખાતરો પણ પાણીમાં ઓગળી જાય છે. જેનાથી પાકને ભેજની સાથે પોષણ પણ મળે છે.
ખર્ચ અને આવક
ટપક સિંચાઈની આ ટેકનિક થોડી મોંઘી પડે છે, પરંતુ પાણીમાં બચત થાય છે અને ઉપજમાં વધારો કરે છે. જોકે, આ ટેકનીક ઉભડ ખાબડ અને પાણીની અછતવાળા વિસ્તારો માટે અત્યંત ફાયદાકારક છે. જૂની પદ્ધતિઓ દ્વારા સિંચાઈ કરવા પર ખેડૂતોને ખૂબ મહેનત કરવી પડે છે અને ઘણી વખત પાકમાં પાણી પણ ભરાય છે, જેના કારણે પાકને નુકસાન થાય છે. આવી સ્થિતિમાં ટપક સિંચાઈ કોઈ વરદાનથી ઓછી નથી. તે માનવ મજૂરીને પણ બચાવે છે.
બાગાયતી પાકો માટે વરદાન
બાગાયતી પાકો માટે ટપક સિંચાઈ કોઈ વરદાનથી ઓછી નથી. બાગાયતી પાકોમાં ફળ, ફૂલ, શાકભાજી વગેરેની ખેતીનો સમાવેશ થાય છે. આ પાકમાં સિંચાઈ પણ જરૂરિયાત મુજબ કરવામાં આવે છે. આવી સ્થિતિમાં ટપક સિંચાઈ ટેકનોલોજીમાંથી જરૂરિયાત મુજબ પાણી છોડવામાં આવે છે, જેના કારણે પાકના ખરાબ થવાની શક્યતા પણ ઘટી જાય છે.
ટપક સિંચાઈ ધરાવતા પાક
ભારતમાં કેરી, દાડમ, દ્રાક્ષ, જામફળ, જેકફ્રૂટ, કેળા, સફરજન, નારંગી, લીંબુ, નાળિયેર વગેરે બાગાયતી પાકોને સિંચાઈ માટે ટપક સિંચાઈ પદ્ધતિનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. ટપક સિંચાઈ ટામેટા, રીંગણ, કોબીજ, કોબીજ, કાકડી, મરચું, કાકડી, કોકડી, કોળું, ભીંડી જેવા શાકભાજીના પાક માટે પણ મદદરૂપ સાબિત થઈ રહી છે. જો ખેડૂતો ઇચ્છે તો ગલગોટા, ગુલાબ, રજની, બેલા, કુંડ વગેરે ફૂલોની ખેતી માટે ટપક સિંચાઈ પદ્ધતિનો ઉપયોગ કરી શકે છે.
આ પણ વાંચો.....