Chanakya Niti: છેતરનારનો કોઈ ચહેરો નથી હોતો, આવા લોકો જૂઠ અને કપટનો માસ્ક પહેરીને તમારી સાથે હોવાનો ડોળ કરે છે અને પછી તમારા ખરાબ સમયમાં તેમનો સાચો રંગ બતાવે છે. ચાણક્યએ મિત્રો અને મિત્રતા અંગેના તેમના વિચારો વિગતવાર શેર કર્યા છે.
એવું કહેવાય છે કે જે આનું અનુકરણ કરે છે તે ક્યારેય દગો નથી ખાતો, તેને સારા અને ખરાબ લોકોની ઓળખ કરવામાં કોઈ સમસ્યા નથી. આચાર્ય ચાણક્ય કહે છે કે જો કોઈ વ્યક્તિ આ 3 લોકોથી અંતર રાખે છે તો તેને સુખની સાથે સફળતા પણ પ્રાપ્ત થાય છે. આ 3 લોકોનો સંગ વ્યક્તિની પ્રગતિમાં અવરોધ બની જાય છે, તેથી તેમને તાત્કાલિક છોડી દેવા જરૂરી છે.
મૂર્ખ લોકોની સંગતિ:- આચાર્ય ચાણક્યનું માનવું છે કે મૂર્ખ શિષ્યને ઉપદેશ આપવાથી કોઈ ફાયદો નથી. અહીં મૂર્ખ શિષ્યનો અર્થ એ છે કે તે એવા લોકો માટે પોતાને સર્વોપરી માને છે, જેઓ બીજાની સારી સલાહમાં પણ વાંક કાઢે છે. જેઓ તેમની સામે કોઈનું સાંભળતા નથી. આવા લોકોને કોઈપણ પ્રકારનું જ્ઞાન આપવું એ તમારો સમય બગાડવા જેવું છે. આવા લોકોથી અંતર રાખવું વધુ સારું છે કારણ કે તેઓ માત્ર સમયનો બગાડ કરતા નથી પણ તમારી સફળતામાં અવરોધ પણ બની જાય છે.
આવી મહિલાઓ દરેક ક્ષણે આપે છે મુશ્કેલી :- આચાર્ય ચાણક્યએ પણ આવી મહિલાઓને ખોટી ગણાવી છે જે ફક્ત પોતાનો વ્યવસાય ચલાવે છે અને ઘરની કોઈ વાત સાંભળતી નથી. ચાણક્ય કહે છે કે દુષ્ટ સ્વભાવની પત્ની સાથે રહેવું, જેના શબ્દોમાં કડવાશ, જૂઠું બોલવું અને છેતરપિંડી કરવી એ નરકમાં રહેવા જેવું છે. ઘરમાં આવી મહિલાઓની હાજરી ભવિષ્યની પેઢી પર ખરાબ અસર કરે છે. આવી મહિલાઓ પોતાને તેમજ તેમની સાથે જોડાયેલા લોકોને પણ નુકસાન પહોંચાડે છે.
હંમેશા દુખ રોનાર લોકો:- ચાણક્ય કહે છે કે દુ:ખનો સાથ આપવો એ સારી વાત છે, પરંતુ એવા લોકોને સમજાવવાનો કોઈ ફાયદો નથી જેઓ તેમના દુઃખમાંથી બહાર આવવાનો પ્રયત્ન કરતા નથી, કારણ કે જ્યાં સુધી તેઓ પોતે બહાર આવવા માંગતા નથી. તમારી મહેનત પણ વ્યર્થ છે. તેમજ આવા લોકો સાથે રહેવાથી વ્યક્તિ પોતે જ નકારાત્મક વિચારવા લાગે છે અને ખરાબ વસ્તુઓ તેના મન પર હાવી થવા લાગે છે.