Vidur Niti: એવું માનવામાં આવે છે કે માનવ જીવન ખૂબ જ દુર્લભ છે. આ ખૂબ નસીબ દ્વારા પ્રાપ્ત થાય છે. મહાત્મા વિદુરજી ધૃતરાષ્ટ્રને સમજાવતા કહે છે કે આ જીવન બહુ કિંમતી છે. મનમાં ઉદભવતી કોઈપણ લાગણીના કારણે વેડફી શકાય નહી. તમારા મન પર નિયંત્રણ રાખો જેથી તમારું જીવન સુખી અને સફળ બને. મનના વિચારો પર કાબૂ રાખવો એ બહુ મુશ્કેલ કામ છે. મહાત્મા વિદુરે તેમની વિદુર નીતિમાં મનમાં ઉદ્ભવતી ત્રણ ભાવનાઓને નિયંત્રિત કરવાની વાત કરી છે. જેથી આપણું જીવન સાર્થક બની શકે.
તેમના નિયંત્રણ રાખો
કામવાસના
વિદુરજી કહે છે કે કામવાસનાથી પીડિત વ્યક્તિ પોતાનો વિવેદ ગુમાવી દે છે. તેની પાસે વિચારવાની ક્ષમતાનો અભાવ છે. તેમના દ્વારા કરવામાં આવેલ કામ અનૈતિક છે. એટલા માટે માણસે પોતાની કામની લાગણી પર નિયંત્રણ રાખવું જોઈએ. લંપટ માણસ અનિદ્રાનો શિકાર બને છે. તેનું મન કોઈ કામમાં વ્યસ્ત રહેતું નથી.
ક્રોધ
વિદુર નીતિમાં કહેવાયું છે કે ક્રોધ માણસનો સૌથી મોટો દુશ્મન છે કારણ કે તે પહેલા તેની પોતાની બુદ્ધિને બગાડે છે. ગુસ્સાવાળો વ્યક્તિ દરેક નાની-નાની વાત પર ઉત્તેજિત થઈ જાય છે. તે વિચાર્યા વગર કામ કરે છે. જેના કારણે તેને નુકસાન સહન કરવું પડે છે. જો કોઈ વ્યક્તિ ગુસ્સામાં હોય તો તેની સામે બોલેલી સારી વાતનું પણ ખરાબ પરિણામ મળે છે.
લોભ
વિદુરજી કહે છે કે લોભ માણસને અંધ બનાવે છે. બીજાના પૈસા પડાવી લેવાની ઈચ્છા પ્રબળ બને છે. બીજાને સુખમાં જોઈને લોભી વ્યક્તિ પસ્તાવાથી ભરાઈ જાય છે. તેના મનમાં હંમેશા આ વિચાર ચાલતો રહે છે કે તે બીજાની વસ્તુઓ પર પોતાનો અધિકાર કેવી રીતે સ્થાપિત કરી શકે. આ કારણે લોભી વ્યક્તિ ક્યારેય સુખની ઊંઘ લઈ શકતો નથી. તે શારીરિક રીતે નબળો પડી જાય છે.