Narmada Jayanti:ભારત દેશમાં નદીઓની પણ દેવતાઓની જેમ પૂજા કરવામાં આવે છે. દરેક નદીનું પોતાનું મહત્વ અને ઈતિહાસ હોય છે. મધ્યપ્રદેશની જીવાદોરી કહેવાતી નર્મદા નદી પણ આ પવિત્ર નદીઓમાંની એક છે. દર વર્ષે માહ માસના શુક્લ પક્ષની સાતમના દિવસે નર્મદા જયંતિનો તહેવાર ઉજવવામાં આવે છે. આ વખતે આ તારીખ 28 જાન્યુઆરી, શનિવાર છે. આ દિવસે નર્મદા નદીના ઘાટ પર વિશેષ પૂજા અને કાર્યક્રમોનું આયોજન કરવામાં આવે છે.
નર્મદા નદીના અવતરણની તારીખને નર્મદા જયંતિ મહોત્સવ તરીકે ખૂબ જ ધામધૂમથી ઉજવવામાં આવે છે. આ ઉત્સવની ભવ્યતા મધ્ય પ્રદેશ રાજ્યના અમરકંટકમાં જોવા મળે છે. લોકો આ તહેવારની તૈયારીઓ મહિનાઓ અગાઉથી જ શરૂ કરી દે છે. દર વર્ષે રાજ્યના મુખ્યમંત્રી આ ઉત્સવમાં ભાગ લઈને તેની શરૂઆત કરે છે. જો કે આ વર્ષે આ તહેવાર 12 ફેબ્રુઆરી, મંગળવારે ઉજવવામાં આવશે.
નર્મદા સાથે જોડાયેલી કહાણીઓ
નર્મદા હિન્દુ ધર્મની સાત પવિત્ર નદીઓમાંની એક છે. તેના મહત્વ સાથે જોડાયેલી ઘણી વાતો આપણા પુરાણોમાં છે. તેમાંના કેટલાક મુખ્ય નીચે મુજબ છે.
અંધકાસૂરનો વધ
વામન પુરાણની એક કથા અનુસાર અંધકાસુર ભગવાન શિવ અને પાર્વતીના પુત્ર હતા. એક રાક્ષસ હિરણ્યાક્ષે ભગવાન શિવની કઠોર તપસ્યા કર્યા પછી, તેમના જેવો બળવાન પુત્ર મેળવવાનું વરદાન માંગ્યું. ભગવાન શિવે એક ક્ષણ પણ બગાડ્યા વિના તેમના પુત્ર "અંધક" હિરણ્યાક્ષને આપ્યો. અંધકાસુર ભગવાન શિવનો એક મહાન ભક્ત હતો, ભગવાન શિવની પૂજા કરીને, તેણે તેમની પાસેથી 2000 હાથ, 2000 પગ, 2000 આંખો અને 1000 માથાવાળું રાક્ષસી સ્વરૂપ મેળવ્યું. પણ જેમ જેમ હિરણ્યાક્ષની શક્તિ વધતી ગઈ તેમ તેમ તેના અત્યાચારો વધ્યા. ભગવાન વિષ્ણુએ વરાહનો અવતાર લઈને હિરણ્યાક્ષનો વધ કર્યો. પિતાના મૃત્યુના સમાચાર સાંભળતા જ અંધકાસુરનું હૃદય બદલાની ભાવનાથી ભરાઈ ગયું. તે વિષ્ણુ અને મહાદેવને પોતાના દુશ્મન માનવા લાગ્યા.
અંધકાસુરે પોતાની શક્તિ અને પરાક્રમથી દેવલોક પર પોતાનું વર્ચસ્વ સ્થાપિત કર્યું. એવું કહેવાય છે કે રાહુ અને કેતુ પછી અંધકાસુર જ એક માત્ર રાક્ષસ હતો જેણે અમૃત પીધું હતું. દેવલોક પર પ્રભુત્વ મેળવ્યા પછી, અંધકાસુર કૈલાસ તરફ પ્રયાણ કર્યું. કૈલાસમાં અંધકાસુર અને મહાદેવ વચ્ચે ભયંકર યુદ્ધ થાય છે. જેમાં શિવજી અંધકાસુરનો વધ કરે છે.
અંધકાસુરના વધ પછી દેવતાઓને પણ તેમના દ્વારા કરવામાં આવેલા પાપોની જાણ થાય છે. બધા દેવતાઓ, ભગવાન વિષ્ણુ અને બ્રહ્મા, ભગવાન શિવ પાસે આવે છે જેઓ મેકલ (અમરકંટક) પર્વત પર સમાધિમાં હતા. રાક્ષસ અંધકાસુરનો વધ કર્યા પછી, શિવ શાંત અને આરામદાયક સમાધિમાં બેઠા હતા. ભગવાન શિવ અનેક સ્તુતિ, પ્રાર્થના અને પ્રાર્થના પછી આંખો ખોલે છે. બધા દેવતાઓ વિનંતી કરે છે કે, “હે ભગવાન, આપણા આત્માને અનેક અસંખ્ય રાક્ષસોના સંહારથી કેવી રીતે મુક્તિ મળી શકે જેણે આપણને પાપી બનાવ્યા છે. આપણને પુણ્ય કેવી રીતે મળશે.” જે પછી ભગવાન શિવના માથામાંથી પરસેવાનું એક ટીપું પૃથ્વી પર પડે છે. થોડીવારમાં તે ટીપું તેજસ્વી છોકરીમાં ફેરવાઈ જાય છે. તે છોકરીનું નામ નર્મદા (નર્મ એટલે સુખ અને દા એટલે આપનાર) રાખવામાં આવ્યું.ત્યારથી નર્મદા વહેતી થઇ અને આ દિવસને નર્મદા જંયતી તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.