5G Spectrum: 2017માં પ્રથમ વખત પાંચમી પેઢી (5G) સ્પેક્ટ્રમનું વેચાણ શરૂ કર્યા બાદથી, સરકારે આખરે રૂપિયા 1.5 લાખ કરોડમાં 5G સ્પેક્ટ્રમનું વેચાણ કર્યું છે. જે અંદાજિત રૂ. 4.3 લાખ કરોડ કરતાં ઘણા ઓછા છે, પરંતુ અગાઉના પ્રયાસો કરતા વધારે છે.
જો કે તાજેતરની સ્પેક્ટ્રમ બિડ 2017માં કરતા ઘણી રીતે સફળ રહી છે, જેમાં 3000 મેગાહર્ટ્ઝ બેન્ડમાં 5જી એરવેવ્ઝના પ્રસ્તાવિત વેચાણ અને અગાઉ ન વેચાયેલા 800 મેગાહર્ટઝ, 900 મેગાહર્ટ્ઝ, 1800 મેગાહર્ટઝ, 2100 મેગાહર્ટ્ઝ, 2320 મેગાહર્ટ્ઝ' અને 2300 મેગાહર્ટ્ઝ બેંડ TRAI દ્વારા હિસ્સેદારો સાથે પરામર્શ કરવા છતાં આવું બન્યું ન હતું કારણ કે સંઘર્ષ કરી રહેલી ટેલિકોમ કંપનીઓએ સ્પેક્ટ્રમના વેચાણને પાછળ ધકેલવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો.
2018માં, ટેલિકોમ રેગ્યુલેટર, TRAI એ 700 MHz, 800 MHz, 900 MHz, 1800 MHz અને 3300-3600 MHz બેન્ડની 5G બેન્ડ તરીકે હરાજી કરવાની ભલામણ કરી હતી, પરંતુ ટેલિકોમ કંપનીઓને લાગ્યું કે 5G બેન્ડ માટે આરક્ષિત કિંમત 700 MHz બેંડ વધારે છે. ડિસેમ્બર 2019માં ડિજિટલ કોમ્યુનિકેશન્સ કમિશન (DCC) એ એડજસ્ટેડ ગ્રોસ રેવન્યુ (AGR) કેસમાં ટેલિકોમ સામે સુપ્રીમ કોર્ટના પ્રતિકૂળ ચુકાદા છતાં 2020માં 8,300 MHz સ્પેક્ટ્રમની હરાજી માટે રૂ. 5.2 લાખ કરોડની અનામત કિંમત જાળવી રાખવાનો નિર્ણય કર્યો હતો.
ટેલિકોમ કંપનીઓ માટે રાહત
બિડીંગ કરનાર ટેલિકોમ કંપનીઓને તેમના AGR લેણાંની ચૂકવણી માટે સરકાર દ્વારા રાહત આપવામાં આવી હતી કારણ કે સરકાર જાણતી હતી કે દેવાથી ડૂબેલ વોડાફોન આઈડિયાને બંધ કરવાથી આંતરરાષ્ટ્રીય રોકાણકારો અને ભારતી એરટેલ અને વોડાફોન આઈડિયા જેવી દેવામાં ડૂબેલી ટેલિકોમ કંપનીઓને ખોટો સંકેત મળશે. આગામી 5G સ્પેક્ટ્રમ હરાજીમાં બોલી લગાવી શકશે નહીં.
ઉદ્યોગ વિસ્તરણની સ્થિતિમાં
છેલ્લે, ટેલિકોમ કંપનીઓને રાહત આપ્યા પછી, સરકારે ગયા વર્ષે માર્ચમાં 5G સ્પેક્ટ્રમ હરાજી શરૂ કરી અને કુલ સ્પેક્ટ્રમના માત્ર 37 ટકા જ વેચવામાં સફળ રહી, જેનાથી રૂપિયા 77,815 કરોડ એકત્ર થયા. જો કે, સરકાર 700 મેગાહર્ટ્ઝ અને 2500 મેગાહર્ટ્ઝ બેન્ડમાં સ્પેક્ટ્રમ માટે કોઈ બિડ મેળવવામાં નિષ્ફળ રહી કારણ કે રિલાયન્સ જિયો જેવી આર્થિક રીતે સંપન્ન ટેલિકોમ કંપનીને લાગ્યું કે અનામત કિંમત ખૂબ ઊંચી છે.
આ અઠવાડિયે સ્પેક્ટ્રમના વેચાણમાં રૂપિયા 1.5 લાખ કરોડની લગભગ બમણી બિડ પ્રાપ્ત કરવાની સફળતા ઉપરાંત, સરકાર પ્રથમ વખત સૌથી વધુ પ્રખ્યાત 700 MHz સ્પેક્ટ્રમ માટે બિડ પ્રાપ્ત કરવામાં સફળ રહી હતી. UBS માને છે કે 51GHz સ્પેક્ટ્રમ સાથે તાજેતરમાં પૂર્ણ થયેલ સ્પેક્ટ્રમ હરાજી, અથવા 22 ટેલિકોમ સર્કલમાં કુલ રૂપિયા 1.5 લાખ કરોડમાં વેચાયેલી કુલ 72GHz એરવેવ્સના 71 ટકા, અપેક્ષા કરતાં વધુ હતી.
UBSએ કહ્યું, જ્યારે અમે 2-3 વર્ષમાં ચોંકાવી દેનાર ખરીદીને બદલે સમગ્ર ભારતમાં 3300 MHz હાંસલ કરવાની ઑપરેટર્સની વ્યૂહરચના સમજી શકીએ છીએ, અમે જીયો દ્વારા મોંઘા 700 MHz બેન્ડમાં જીયોના 10 MHz સ્પેક્ટ્રમના સંપાદનથી આશ્ચર્યચકિત છીએ અને તે પણ આખા ભારત માટે. 5G સ્પેક્ટ્રમની સફળ હરાજી એ દેશના ટેલિકોમ ક્ષેત્ર માટે વિકાસની નિશાની છે. હરાજીની નોંધપાત્ર રકમ સૂચવે છે કે ઉદ્યોગ વિસ્તરણની સ્થિતિમાં છે અને નવી વિકાસ કક્ષામાં પ્રવેશી રહ્યો છે.