હવામાનમાં ફેરફારની સાથે જ અમદાવાદ સહિતના અનેક શહેરોમાં શરદી, ઉધરસ અને તાવની સમસ્યા વધવા લાગી છે. આ સમય દરમિયાન મોટાભાગના લોકો લોહીની તપાસ કરાવે છે અને ડોકટરો પાસેથી દવાઓ લે છે. પરંતુ શું તમે ક્યારેય નોંધ્યું છે કે દવાઓની કેપ્સૂલ પર કવર હોય છે. આજે અમે તમને એવા કેમિકલ વિશે જણાવીશું જેનાથી દવાઓની ઉપર કેપ્સૂલનું કવર બનાવવામા આવે છે જે પેટમાં ગયા બાદ ઓગળી જાય છે.
આવા હોય છે કેપ્સૂલ કવર
બજારમાં અનેક પ્રકારની દવાઓ ઉપલબ્ધ છે. આમાં કેપ્સૂલ કવર વડે બંધ રહે છે. કેટલાક કેપ્સૂલના કવર એટલા પારદર્શક હોય છે કે તેમની અંદર રહેલા પદાર્થો પણ દેખાય છે. શું તમે જાણો છો કે આ દવાઓ કેવી રીતે બને છે અને આ કવર કયા કેમિકલથી બને છે?
નોંધનીય છે કે આ પ્રકારની કેપ્સૂલમાં દવાઓને પીસીને તેનો પાવડર ભરવામાં આવે છે. કેપ્સૂલ બનાવવાની આ પદ્ધતિને ઇનકૈપ્સ્યુલેશન કહેવામાં આવે છે. હવે પ્રશ્ન ફરી એ જ છે કે આ પ્લાસ્ટિક જેવું દેખાતું કવર કઈ સામગ્રીથી બનેલું છે અને કેટલું સલામત છે? ઘણી વખત લોકો આ કવરના ભાગને પ્લાસ્ટિકનો બનેલો માને છે, જો કે આ કવર જિલેટીનથી બનેલું હોય છે.
કેપ્સૂલ કવર કેવી રીતે બને છે?
કેપ્સૂલમાં હાજર દવાની સામગ્રી વિશેની માહિતી પેકેટ અથવા બોક્સ પર આપવામાં આવે છે. જો કે, ઘણી કંપનીઓ બોક્સ પર ઉલ્લેખ કરતી નથી કે કેપ્સૂલ કવર 'જિલેટીન'થી બનેલું છે. હવે પ્રશ્ન એ છે કે જિલેટીન કેવી રીતે બને છે? મળતી માહિતી મુજબ જાનવરોના હાડકાં કે સ્કીનને ઉકાળીને જિલેટીન બહાર કાઢવામાં આવે છે. આ પછી તેને પ્રોસેસ કરીને ચળકતી અને લવચીક બનાવવામાં આવે છે.
શું દરેક કેપ્સૂલનું કવર નોન-વેજ છે?
કેપ્સૂલ કવર બે પ્રકારના હોય છે. પહેલું હાર્ડ શેલ્ડ હોય છે તો બીજુ સોફ્ટ શેલ્ડ હોય છે. બંને પ્રકારના કેપ્સૂલ કવર પ્રાણીની સાથે સાથે છોડના પ્રવાહીમાંથી બનાવવામાં આવે છે જેમાં પ્રોટીન હોય છે. કેપ્સૂલના કવર પ્રાણીના પ્રોટીનમાંથી બનાવવામાં આવે છે, જેને જિલેટીન કહેવામાં આવે છે. આમાં ચિકન, માછલી, ડુક્કર અને ગાયની સાથે સાથે અનેક પ્રજાતિના અન્ય પ્રાણીઓના હાડકાં કે ચામડીને ઉકાળીને બહાર કાઢવામાં આવે છે.
એક રિપોર્ટ અનુસાર જિલેટીન આધારિત કેપ્સૂલના વધુ પડતા ઉપયોગથી કિડની અને લીવરને નુકસાન થઈ શકે છે. પ્રોટીનયુક્ત છોડના પ્રવાહીમાંથી બનેલા કેપ્સૂલ કવરને સેલ્યુલોઝ કહેવામાં આવે છે. આ સંપૂર્ણપણે કુદરતી છે. આ પ્રકારની કેપ્સૂલ આપણી પાચન તંત્ર દ્વારા સરળતાથી પચી જાય છે. મોટાભાગના કેપ્સૂલ કવર આ પ્રક્રિયા હેઠળ બનાવવામાં આવે છે.
આ રીતે કેપ અને કન્ટેનર બનાવવામાં આવે છે
આ સિવાય કેપ્સૂલ બનાવવામાં માત્ર જિલેટીન અથવા સેલ્યુલોઝ કવરનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. દવાને ગ્રાઈન્ડ કરીને આ કવરમાં ભરવામાં આવે છે. કેપ્સૂલ કવર બે અલગ અલગ રંગોથી બનેલું છે. એક ભાગને કન્ટેનર કહેવાય છે, તેમાં દવા ભરવામાં આવે છે. બીજા ભાગને કેપ કહેવામાં આવે છે, જેના દ્વારા કેપ્સૂલ બંધ થાય છે. મળતી માહિતી મુજબ, કેપ અને કન્ટેનરનો રંગ અલગ-અલગ રાખવામાં આવ્યો છે જેથી કેપ્સૂલ બનાવતી વખતે કર્મચારીઓની ભૂલનો અવકાશ રહે નહીં.