World Water Day 2023 Significance in Hindu culture: દર વર્ષે 22 માર્ચને વિશ્વ જળ દિવસ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. જળ દિવસની ઉજવણીનો હેતુ જીવનમાં પાણીના મહત્વ અને ઉપયોગિતાને સમજવા અને જળ સંરક્ષણ તરફ ધ્યાન આપવાનો છે. આ વર્ષે વિશ્વ જળ દિવસની થીમ 'એક્સીલેરેટિંગ ચેન્જ' છે.
હિંદુ ધર્મમાં પાણીનું મહત્વ
વિશ્વ જળ દિવસ તમામ દેશોમાં અને તમામ ધર્મના લોકો દ્વારા ઉજવવામાં આવે છે. પરંતુ હિન્દુ ધર્મમાં પાણીનું વિશેષ ધાર્મિક મહત્વ છે. તેથી જ કોઈપણ પૂજાની શરૂઆતમાં શુદ્ધ પાણીનો છંટકાવ કરીને શુદ્ધિકરણ કરવામાં આવે છે અને પાણીથી ભરેલો કળશ સ્થાપિત કરવામાં આવે છે. હિંદુ ધર્મમાં નદીને માતા તરીકે પણ પૂજવામાં આવે છે. પૂજાની સાથે સાથે અનેક મંત્રો અને શ્લોકોમાં પણ પાણીનું મહત્વ જોવા મળે છે. શાસ્ત્રો અને પુરાણોમાં પણ પાણીનું મહત્વ વર્ણવવામાં આવ્યું છે.
પુરાણોમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે પૃથ્વી પર પાણીનું વજન પૃથ્વી કરતા 10 ગણું વધારે છે.
કહેવાય છે કે ભાવ, મંત્ર, તાંબાના વાસણ અને તુલસીથી અપવિત્ર પાણી પણ શુદ્ધ બને છે.
ગંગા નદીના પાણીને સૌથી પવિત્ર પાણી માનવામાં આવે છે. વેદ, પુરાણ, રામાયણ, મહાભારત તમામ ધાર્મિક ગ્રંથોમાં ગંગાના મહિમાનું વર્ણન છે.
શિવપુરાણમાં કહેવાયું છે કે ભગવાન શિવ સ્વયં જળ છે.
મત્સ્ય પુરાણમાં કહેવાયું છે-
શરદ કાલે સ્થિતિ યત્ સ્યાત્ દુક્ત ફલદાયકમ્
વાજપેયતિ રાજભયં હેમન્તે શિશિરે સ્થિતિમ્
અધ્વમેઘ સંયં પ્રાહ વસંત સમય સ્થિતિમ્
ગ્રીષ્મઅપિ, તત્સ્થિતં તોયં રાજ સૂયાદ્ વિશિષ્યતે ।
મતલબ કે જળાશયમાં માત્ર વરસાદની મોસમમાં જ પાણી રહે છે, જે મર્યાદિત સમયગાળા માટે અગ્નિસ્ત્રોત યજ્ઞનું ફળ આપશે. હેમંત અને શિશિરના સમયગાળા સુધી જે જળ રહે છે તે વાજપેયી અને અતિરામ જેવા યજ્ઞનું ફળ આપે છે. વસંત સુધી રહેલું પાણી અશ્વમેધ યજ્ઞ જેવું પરિણામ આપે છે અને ઉનાળા સુધી રહેલું પાણી રાજસૂય યજ્ઞ જેવું પરિણામ આપે છે. આ જ કારણ છે કે હિંદુ સંસ્કૃતિમાં આધ્યાત્મિક અને ધાર્મિક વિધિઓમાં પાણીનું મહત્વ છે. વેદ, ઉપનિષદ, સ્મૃતિઓ અને નીતિ ગ્રંથોમાં પાણીના મહત્વ પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે.
ઋગ્વેદમાં કહેવાયું છે-
અપ્સ્વન્તરમૃતમપસુ વેષે જમ્પમુત પ્રશત્યે ।
દેવા ભવત વજિનઃ।
તેનો અર્થ છે- હે દેવો, તમે તમારી પ્રગતિ માટે પાણીની અંદર રહેલા અમૃત અને ઔષધને જાણીને પાણીના ઉપયોગના જાણકાર બનો.
મહર્ષિ વેદવ્યાસજી મહાભારતના સભાપર્વમાં કહે છે-
આત્મપ્રદં સૌમ્યત્વમ્ભદ્યશ્વૈવોપજીવનમ્।
અર્થાત્ આત્મત્યાગ, સૌમ્યતા અને બીજાને જીવનદાન આપવાની શિક્ષા પાણીમાંથી લેવી જોઈએ.
આ ઉપવાસ અને તહેવારો પાણીના મહત્વ સાથે સંબંધિત છે
અક્ષય તૃતીયા પર માટીના વાસણમાં પાણી ભરીને દાન કરવાનું મહત્વ છે. આ દિવસે જળ દાન કરવાથી અક્ષય પુણ્યની પ્રાપ્તિ થાય છે.
વૈશાખ એકાદશી પર પ્યાઉ બનાવડાવાથી કરોડો મહાયજ્ઞનું ફળ મળે છે.
નિર્જલા એકાદશી વ્રતમાં જળ ભોગ ધરાવવું પડે છે. આ વ્રત પાણીની ઉપયોગિતા અને પાણીનું મહત્વ દર્શાવે છે.
પૂર્ણિમા અને અમાવસ્યાના દિવસે પવિત્ર નદીઓમાં સ્નાન કરવાનું વિશેષ મહત્વ છે.
ડિસ્ક્લેમર: અહીં આપેલી માહિતી માત્ર ધારણાઓ અને માહિતી પર આધારિત છે. અત્રે એ ઉલ્લેખ કરવો જરૂરી છે કે ABPLive.com કોઈપણ પ્રકારની ઓળખ, માહિતીની પુષ્ટિ કરતું નથી. કોઈપણ માહિતી અથવા માન્યતાને અમલમાં મૂકતા પહેલા, સંબંધિત નિષ્ણાતની સલાહ લો.