General Knowledge: લાર્સન એન્ડ ટુબ્રો (L&T) ના ચેરમેન એસ.એન. સુબ્રમણ્યમે તાજેતરમાં એક નિવેદન આપ્યું હતું. તેમણે કહ્યું કે બધા કર્મચારીઓએ અઠવાડિયામાં ઓછામાં ઓછા 90 કલાક કામ કરવું જોઈએ. તેમના નિવેદન પછી, વર્ક લાઈફ બેલેન્સ પર ચર્ચા શરૂ થઈ ગઈ છે. જોકે, આવા નિવેદનો નવા નથી. આ પહેલા ઇન્ફોસિસના સ્થાપક નારાયણ મૂર્તિએ યુવાનોને અઠવાડિયામાં 70 કલાક કામ કરવાની સલાહ આપી હતી. આ અંગે પણ ઘણો હોબાળો થયો હતો.
જોકે, L&Tના ચેરમેન સુબ્રમણ્યમ એક ડગલું આગળ વધ્યા. તેમણે તો એમ પણ કહ્યું કે જો તેમનું ચાલે તો તેઓ રવિવારે પણ કર્મચારીઓને ઓફિસમાં બોલાવે, કારણ કે તેઓ પોતે રવિવારે કામ કરે છે. વર્ક લાઈફ બેલેન્સ પરની ચર્ચા એક અનોખો વિષય છે, પરંતુ અહીં આપણે કામના કલાકો વિશે વાત કરીશું. શું કંપનીઓ તેમના કર્મચારીઓ પાસેથી જે ઈચ્છે તે કરાવી શકે છે? ભારતમાં કામના કલાકો અંગે શું કાયદો છે? જો કંપનીઓ કામ માટે યોગ્ય પૈસા ન ચૂકવે, તો આપણે શું કરવું જોઈએ, ક્યાં ફરિયાદ કરવી જોઈએ, ચાલો જાણીએ...
ભારતમાં કામના કલાકો નિશ્ચિત છે
ભારતમાં શ્રમ કાયદા લાગુ પડે છે. આ કાયદા મુજબ, લોકો માટે મહત્તમ કામના કલાકો નિશ્ચિત છે અને કોઈપણ કંપની તેના કર્મચારીઓ પાસેથી આનાથી વધુ કામ લઈ શકતી નથી. શ્રમ કાયદાના ફેક્ટરી અધિનિયમમાં જણાવાયું છે કે ભારતના કારખાનાઓ અને ઉત્પાદન એકમોમાં એક દિવસમાં વધુમાં વધુ 8 થી 9 કલાક કામ કરી શકાય છે. જોકે, અઠવાડિયામાં કામ ૪૮ કલાકથી વધુ ન હોવું જોઈએ. આનો સીધો અર્થ એ છે કે કોઈપણ કંપની છ દિવસમાં વધુમાં વધુ 48 કલાક કામ કરાવી શકે છે.
ઓવરટાઇમ માટે પણ એક નિયમ છે
કેટલીક કંપનીઓ એવી છે જ્યાં કર્મચારીઓ પાસેથી ઓવરટાઇમ કામ કરાવવામાં આવે છે. જોકે, કંપનીઓએ આ ઓવરટાઇમ માટે કર્મચારીઓને યોગ્ય ચુકવણી પણ કરવી પડશે. શ્રમ કાયદા અનુસાર, ઓવરટાઇમ પણ અઠવાડિયામાં કુલ 60 કલાકથી વધુ ન હોવો જોઈએ. વધુમાં વધુ પાંચ કલાક કામ કર્યા પછી પણ ઓછામાં ઓછો એક કલાકનો વિરામ આપવો જરૂરી છે.
સજાની જોગવાઈ છે
જો કોઈ કંપની શ્રમ કાયદાનું ઉલ્લંઘન કરે છે, એટલે કે કર્મચારીઓને નિર્ધારિત કલાકો કરતાં વધુ કામ કરવા દબાણ કરે છે, તો કંપની અથવા ફેક્ટરી સામે ફરિયાદ દાખલ કરી શકાય છે. કાયદાનું ઉલ્લંઘન કરવાના કિસ્સામાં, મહત્તમ બે વર્ષની સજા અથવા 1 લાખ રૂપિયા સુધીનો દંડ થઈ શકે છે.
આ પણ વાંચો...