Fake Currency: દેશમાં નકલી નોટોની સંખ્યા સતત વધી રહી છે. રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (RBI) એ તેના 2024-25 માટેના વાર્ષિક અહેવાલમાં જણાવ્યું હતું કે, નાણાકીય વર્ષ 2025 માં 500 રૂપિયાની નકલી નોટોની ઓળખ ગયા વર્ષની તુલનામાં 37.35 ટકા વધીને 1,17,722 થઈ ગઈ. આ સંખ્યા છેલ્લા છ વર્ષમાં સૌથી વધુ છે.
જોકે, બેંકિંગ સિસ્ટમ દ્વારા પકડાયેલી નકલી નોટોની કુલ સંખ્યા ગયા વર્ષે 2,22,638 થી ઘટીને નાણાકીય વર્ષ 25 માં 2,17,396 થઈ ગઈ. તેનાથી વિપરીત ૨૦૦૦ રૂપિયાની નકલી નોટોની સંખ્યામાં ૮૬.૫ ટકાનો મોટો ઘટાડો થયો છે અને નાણાકીય વર્ષ 2024 માં 26,035 ના પાંચ વર્ષના ઉચ્ચતમ સ્તરથી ઘટીને 3,508 થઈ ગઈ છે. 19 મે, 2023 ના રોજ 2000 રૂપિયાની નોટને ચલણમાંથી પાછી ખેંચવાના આરબીઆઈના નિર્ણય પછી આ ઘટાડો થયો છે.
ઓછા મૂલ્યની નકલી નોટો પણ બજારમાં ચલણમાં
30 એપ્રિલ, 2025 ના રોજ, 2000 રૂપિયાની 6,266 કરોડ રૂપિયાની નોટો ચલણમાં હતી. અહેવાલ મુજબ, 1 સપ્ટેમ્બર સુધીમાં 93 ટકાથી વધુ અથવા લગભગ 3.56 ટ્રિલિયન રૂપિયાની 2000 રૂપિયાની નોટોનો મોટો ભાગ બેંકમાં જમા થઈ ગયો છે. ઓછા મૂલ્યની નકલી નોટો પણ બજારમાં ચલણમાં છે. 200 રૂપિયાથી ઓછી કિંમતની નકલી નોટોની સંખ્યા 13.9 ટકા વધીને 32.600 થઈ ગઈ છે, જ્યારે 100 રૂપિયાની નકલી નોટોની સંખ્યા લગભગ 23 ટકા ઘટીને 51,069 થઈ ગઈ છે. દરમિયાન, નાણાકીય વર્ષ 2025માં ચલણમાં રહેલા ચલણ (CIC) - જે અનામત ચલણના 76.9 ટકા છે - 5.8 ટકાનો સુધારો થયો છે, જે એક વર્ષ પહેલા 4.1 ટકા હતો.
ચલણમાં 500 રૂપિયાની નોટોનો હિસ્સો સૌથી વધુ
ચલણમાં રહેલા બેંક નોટોના મૂલ્ય અને વોલ્યુમ બંનેમાં અનુક્રમે 6 ટકા અને 5.6 ટકાનો વધારો થયો છે. ચલણમાં 500 રૂપિયાની નોટોનો હિસ્સો સૌથી વધુ છે, જે મૂલ્યની દ્રષ્ટિએ 86 ટકા અને વોલ્યુમની દ્રષ્ટિએ 40.9 ટકા છે. આ પછી, 10 રૂપિયાની નોટોનો હિસ્સો 16.4 ટકા છે. RBIના અહેવાલમાં ડિજિટલ વ્યવહારોમાં વધારાનો પણ ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે.
RBIના અહેવાલ અનુસાર 500 રૂપિયાની નકલી નોટો 1,17,722 અને 200 રૂપિયાની નકલી નોટો 32,660 પકડાઈ હતી. આ આંકડા 2023-24 કરતા વધારે છે. જોકે, 2022-23માં નકલી નોટોની કુલ સંખ્યા 2,25,769 હતી જે 2024-25માં ઘટીને 2,17,396 થઈ ગઈ છે. રિપોર્ટ પરથી સ્પષ્ટ થાય છે કે મોટાભાગની નકલી નોટો ખાનગી બેંકો દ્વારા પકડાઈ હતી, જેના કારણે સામાન્ય લોકોએ સતર્ક રહેવાની જરૂર છે.