ભારતીય રિઝર્વ બેંક (RBI) એ શુક્રવારે નવા ધોરણો જારી કર્યા છે જેમાં સુધારણા કરવામાં આવી છે જેથી બેંકો મૃત ગ્રાહકોના ખાતા અને લોકર સંબંધિત દાવાઓનો 15 દિવસની અંદર નિકાલ કરી શકે. RBI એ જણાવ્યું હતું કે વિલંબિત સમાધાનના કિસ્સામાં નોમિનીને વળતર આપવાની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે.
આનો અર્થ એ છે કે જો કોઈ વ્યક્તિના મૃત્યુ પછી નોમિનીને નિર્ધારિત સમયમર્યાદામાં દાવો ન મળે તો બેંકોએ પણ અલગ વળતર આપવાની જરૂર પડશે. નવી માર્ગદર્શિકાનો હેતુ મૃત ગ્રાહકો સંબંધિત દાવાઓનો નિકાલ કરવા માટે બેંકોની પ્રક્રિયાઓને સરળ બનાવવાનો છે. ભારતીય રિઝર્વ બેંક (RBI) દ્વારા આ નિયમોમાં બદલાવ કરવામાં આવ્યો છે.
નવા નિયમો 31 માર્ચ, 2026 સુધીમાં લાગુ કરવામાં આવશે
નવા નિયમો ગ્રાહક સેવાની ગુણવત્તા સુધારવા માટે દસ્તાવેજીકરણને પણ પ્રમાણિત કરે છે. કેન્દ્રીય બેંકે જણાવ્યું હતું કે, "નવી માર્ગદર્શિકા, 'રિઝર્વ બેંક ઓફ ઇન્ડિયા (બેંકોના મૃત ગ્રાહકોના સંદર્ભમાં દાવાઓનું સમાધાન) દિશાનિર્દેશો, 2025,' શક્ય તેટલી વહેલી તકે લાગુ કરવામાં આવશે." આનો અમલ 31 માર્ચ, 2026 સુધીમાં કરવો પડશે.'' આ સૂચનાઓ મૃત ગ્રાહકોના થાપણ ખાતાઓ, સલામત થાપણ લોકર અને સલામત કસ્ટડીમાં રાખેલા લેખો માટેના દાવા સમાધાન સાથે સંબંધિત છે. વિલંબિત સમાધાનના કિસ્સામાં નોમિનીને વળતર આપવાની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે.
ભારતીય રિઝર્વ બેંકએ જણાવ્યું હતું કે જે ડિપોઝિટ ખાતાઓમાં મૃત ગ્રાહકે કોઈને નોમિનેટ કર્યા હોય ત્યાં ગ્રાહકના મૃત્યુ પછી નોમિનીને બાકી રકમ ચૂકવવી એ બેંકની જવાબદારીમાંથી માન્ય મુક્તિ માનવામાં આવશે.
નોમિની વિનાના બેંક ખાતાઓ માટે શું નિયમો હશે ?
ભારતીય રિઝર્વ બેંકે જણાવ્યું હતું કે બેંકોને એવા બેંક ખાતાઓમાં દાવાની પતાવટ માટે સરળ પ્રક્રિયા અપનાવવાની સૂચના આપવામાં આવી છે જ્યાં કુલ બાકી રકમ નિર્ધારિત મર્યાદાથી ઓછી હોય. આ મર્યાદા સહકારી બેંકો માટે ₹5 લાખ અને અન્ય બેંકો માટે ₹15 લાખ છે. બેંકો પોતાના વિવેકબુદ્ધિથી ઉચ્ચ મર્યાદા નક્કી કરી શકે છે. RBI એ જણાવ્યું હતું કે જો રકમ આ મર્યાદા કરતાં વધી જાય તો બેંક ઉત્તરાધિકાર પ્રમાણપત્ર અથવા કાનૂની વારસદાર પ્રમાણપત્ર જેવા વધારાના દસ્તાવેજો માંગી શકે છે. વિલંબિત સમાધાનના કિસ્સામાં નોમિનીને વળતર આપવાની જોગવાઈ.