ISRO Moon Mission: ચંદ્ર પર 'ચંદ્રયાન-3'ના સુરક્ષિત અને સફળ સોફ્ટ-લેન્ડિંગ બાદ ભારતીય અવકાશ એજન્સી ઈસરો સહિત દેશભરમાં ઉત્સાહ અને ઉજવણીનો માહોલ છે. ISROએ 2008માં પહેલું ચંદ્ર મિશન શરૂ કર્યું હતું, ત્યારપછી જુલાઈ 2019માં બીજું અને હવે ચંદ્રયાન-3ના રૂપમાં ત્રીજું મિશન શરૂ કર્યું હતું. આખરે, ભારતીય સ્પેસ એજન્સીએ ચંદ્રયાન-3 મિશનને કયા હેતુથી પાર પાડ્યું છે, ચાલો જાણીએ.
ચંદ્રયાન-3 મિશનનો હેતુ શું છે?
ચંદ્રયાન-3ના સોફ્ટ લેન્ડિંગ પહેલા ઈસરોએ આ મિશનનો હેતુ જણાવ્યો હતો. ISRO અનુસાર, 'ચંદ્રયાન-3' એ 'ચંદ્રયાન-2'નું ફોલો-અપ મિશન છે. તેનો પ્રાથમિક ઉદ્દેશ્ય ચંદ્રની સપાટી પર સુરક્ષિત અને સોફ્ટ લેન્ડિંગ કરવાનો છે. ISRO એ આ પ્રક્રિયાને ભાવિ આંતરગ્રહીય મિશન માટે એક મહત્વપૂર્ણ પાસું ગણાવ્યું છે. આ ઉપરાંત, આ મિશનના ઉદ્દેશ્યોમાં ચંદ્રની સપાટી પર ફરવાની ક્ષમતાનું પ્રદર્શન અને ઇન-સીટુ વૈજ્ઞાનિક પ્રયોગો કરવાનો પણ સમાવેશ થાય છે.
ચંદ્રયાન-3 મિશન માનવતા માટે કેટલું ઉપયોગી છે?
2008 માં, ભારતના પ્રથમ ચંદ્ર મિશન 'ચંદ્રયાન-1' એ ચંદ્રની પરિક્રમા કરતી વખતે તેના પર પાણીની હાજરીના પુરાવા શોધી કાઢ્યા હતા. અમેરિકન સ્પેસ એજન્સી નાસાના લુનર રિકોનિસન્સ ઓર્બિટર, જે લગભગ 14 વર્ષથી ચંદ્રની પરિક્રમા કરી રહી છે, તેણે કેટલાક મોટા કાયમી પડછાયાવાળા ખાડા (ખાડા)માં પણ બરફ શોધી કાઢ્યો છે.
આ ઉપરાંત વિવિધ દેશોના ચંદ્ર મિશન દ્વારા ચંદ્ર પરથી લાવવામાં આવેલી સામગ્રીનું વિશ્લેષણ કરીને ત્યાં ઉર્જા, ખનીજ અને ધાતુઓ હાજર હોવાની શક્યતા વ્યક્ત કરવામાં આવી છે. નિષ્ણાંતોનું માનવું છે કે જો ચંદ્ર પર હાજર પાણી કે ખનીજ અને ધાતુઓ સુધી માનવીની પહોંચ સરળ હોય તો તેનો ઉપયોગ ભવિષ્યમાં માનવતા માટે ખૂબ જ ઉપયોગી સાબિત થશે.
ચંદ્રયાન-3 આ મહત્વપૂર્ણ માહિતી એકત્રિત કરશે
ચંદ્રની મૂળભૂત રચના શું છે, ચંદ્રની સપાટીના પ્લાઝ્માની ઘનતા શું છે, તેના થર્મલ ગુણધર્મો શું છે, ત્યાં સપાટીની નીચે હિલચાલ (કંપન) કેવી છે અને રેગોલિથ (ચંદ્રના પોપડા) વિશે શું વિશેષ છે. આ મહત્વની બાબતો ચંદ્રયાન-3 દ્વારા શોધી શકાશે.
આ માટે, પ્રજ્ઞાન રોવર બે મુખ્ય સાધનો પ્રેરિત બ્રેકડાઉન સ્પેક્ટ્રોસ્કોપ (LIBS) અને આલ્ફા પાર્ટિકલ એક્સ-રે સ્પેક્ટ્રોમીટર (APXS)થી સજ્જ છે. LIBS ચંદ્રની સપાટી પર હાજર રાસાયણિક તત્વો અને સામગ્રીને શોધી કાઢશે, જેમાં મેગ્નેશિયમ, પોટેશિયમ, કેલ્શિયમ, એલ્યુમિનિયમ, સિલિકોન, ટાઇટેનિયમ અને આયર્ન જેવા તત્વોની શોધનો સમાવેશ થાય છે. આ સિવાય ચંદ્રની સપાટીની જમીન અને ખડકોમાં હાજર રાસાયણિક સંયોજનો શોધ પણ કરવામાં આવશે.