Election Fact Check: 25 એપ્રિલ, 2024ના રોજ ઉત્તર પ્રદેશ (યુપી)ના આગ્રામાં ચૂંટણી જાહેર સભા દરમિયાન પીએમ નરેન્દ્ર મોદીએ કહ્યું હતું કે, "કોંગ્રેસે ધર્મ આધારિત અનામત લાગુ કરવાનો સંકલ્પ કર્યો છે. તેઓએ 27મી એપ્રિલે અનામતનો નિર્ણય લીધો છે. તેમણે અન્ય પછાત વર્ગ (ઓબીસી)ના 27 ટકા ક્વોટામાં ઘૂસણખોરી કરવાનો નિર્ણય લીધો છે. તેમણે ચુપચાપ છીનવીને ધર્મ આધારિત અનામત આપવાનું નક્કી કર્યું છે.
દક્ષિણ ભારતીય રાજ્ય કર્ણાટક (જ્યાં કોંગ્રેસ સત્તામાં છે) નો ઉલ્લેખ કરતા PM એ પણ ધ્યાન દોર્યું હતું કે કર્ણાટકમાં કોંગ્રેસે રાતોરાત તમામ મુસ્લિમોને OBC યાદીમાં સમાવી લીધા છે અને તેમને સંપૂર્ણ "27 ટકા OBC માટે અનામત" આપી દીધી છે. આ દરમિયાન તેમણે આરોપ લગાવ્યો હતો કે પાર્ટીએ પછાત વર્ગો સાથે અન્યાય કર્યો છે અને હવે તે ઉત્તર પ્રદેશ અને દેશના અન્ય ભાગોમાં પણ આવું જ કરશે.
શું 1994માં મુસ્લિમોને ઓબીસીમાં સામેલ કરવામાં આવ્યા હતા?
પીએમ મોદીએ કેટલીક અન્ય ચૂંટણી રેલીઓમાં પણ આવી ટિપ્પણી કરી હતી જ્યારે તેમના પછી યુપીના સીએમ યોગી આદિત્યનાથે પણ આવા નિવેદનો આપ્યા હતા. પીએમ મોદી અને સીએમ યોગીના આ નિવેદનો પછી સોશિયલ મીડિયા પર ઘણા યુઝર્સે દાવો કર્યો કે મુસ્લિમોને ઓબીસી કેટેગરીમાં સામેલ કરવાનું કામ 1994માં કોંગ્રેસ સરકારમાં થયું હતું. જો કે, ઐતિહાસિક દસ્તાવેજો દર્શાવે છે કે આ મુદ્દાની ચર્ચા 1921ની શરૂઆતમાં થઈ હતી અને જ્યારે કોંગ્રેસ સત્તામાં હતી ત્યારે પ્રસ્તાવિત કરવામાં આવ્યો હતો. તે પછીથી JD(S) સરકાર હેઠળ 1995માં લાગુ કરવામાં આવ્યું હતું.
જાણો સંપૂર્ણ ટાઇમલાઇન
1921: જસ્ટિસ મિલર કમિટીની ભલામણ બાદ 1921માં પહેલીવાર મુસ્લિમ સમુદાયને પછાત વર્ગ તરીકે અનામત આપવામાં આવ્યું. આ સમિતિની સ્થાપના મૈસુરના મહારાજા દ્વારા 1918માં કરવામાં આવી હતી.
1961: આર નાગાના ગૌડા કમિશને તેના અહેવાલમાં મુસ્લિમોમાં 10 થી વધુ જાતિઓને સૌથી પછાત તરીકે ઓળખી અને તેમને પછાત વર્ગોની યાદીમાં સામેલ કરી હતી. તત્કાલીન કોંગ્રેસ સરકારે 1962માં આ ભલામણના આધારે આદેશ જાહેર કર્યો હતો પરંતુ તેને કોર્ટમાં પડકારવામાં આવ્યો હતો. બાદમાં આ મામલો ફાઇલોમાં ખોવાઇ ગયો હતો.
1972: મુખ્યમંત્રી દેવરાજ ઉર્સની આગેવાની હેઠળની કોંગ્રેસ સરકાર દ્વારા હવાનૂર કમિશનની સ્થાપના કરવામાં આવી હતી. આ કમિશનની ભલામણોના આધારે 1977 માં ઉર્સની આગેવાની હેઠળની સરકારે અન્ય પછાત વર્ગોમાં મુસ્લિમો માટે અનામત લાગુ કર્યું, જેના પછી હાઇકોર્ટ અને સુપ્રીમ કોર્ટમાં પડકારવામાં આવ્યું હતું.
1983: સુપ્રીમ કોર્ટે પછાત વર્ગોની યાદીમાં મુસ્લિમોના સમાવેશની સમીક્ષા કરવા માટે અન્ય કમિશનની રચના કરવાનો નિર્દેશ આપ્યો. 1984માં વેંકટસ્વામી કમિશને મુસ્લિમોનો સમાવેશ કરવાનું સૂચન કર્યું હતું પરંતુ મુખ્ય વોક્કાલિગા અને કેટલાક લિંગાયત સંપ્રદાયોને પછાત વર્ગોની યાદીમાંથી બાકાત રાખ્યા હતા. વોક્કાલિગાઓના વિરોધને કારણે રિપોર્ટ સ્વીકારવામાં આવ્યો ન હતો.
1990: તે વર્ષે ઓ. ચિન્નાપ્પા રેડ્ડી કમિશને મુસ્લિમોના પછાત વર્ગ તરીકે વર્ગીકરણની પુષ્ટિ કરી. બાદમાં, 20 એપ્રિલ, 1994ના રોજ વીરપ્પા મોઈલીની આગેવાની હેઠળની કોંગ્રેસ સરકારે કેટેગરી-2 હેઠળ મુસ્લિમોને સત્તાવાર રીતે સામેલ કરવાનો આદેશ જાહેર કર્યો હતો.
25 જુલાઈ, 1994 ના રોજ સરકારે "સામાજિક અને શૈક્ષણિક પછાતના આધારે જાતિઓની સૂચિને 2A (પ્રમાણમાં વધુ પછાત), 2B (વધુ પછાત), 3A (પછાત) અને 3B (અપેક્ષાકૃત પછાત) શ્રેણીઓમાં પુનઃવર્ગીકૃત કરતો આદેશ જાહેર કર્યો હતો. આદેશમાં 2B હેઠળ મુસ્લિમોની સાથે બૌદ્ધ અને ખ્રિસ્તી ધર્મમાં ધર્માંતરિત અનુસૂચિત જાતિનો પણ સમાવેશ કરવામાં આવ્યો હતો. જ્યારે મુસ્લિમોને ચાર ટકા અનામત આપવામાં આવ્યું હતું, જ્યારે બૌદ્ધ અને ખ્રિસ્તીઓ માટે બે ટકા અનામત રાખવામાં આવ્યું હતું. આદેશના આધારે કુલ અનામત 50 ટકાથી વધીને 57 ટકા થયું હતું.
જ્યારે કોંગ્રેસ પછી જેડી(એસ) સત્તામાં આવી ત્યારે આવું થયું
9 સપ્ટેમ્બર, 1994ના રોજ સુપ્રીમ કોર્ટ દ્વારા પસાર કરાયેલા વચગાળાના આદેશમાં કર્ણાટક સરકારને સમગ્ર અનામતને 50 ટકા સુધી મર્યાદિત કરવાનો નિર્દેશ આપવામાં આવ્યો હતો. 17 સપ્ટેમ્બર, 1994 ના રોજ સરકારે તમામ ક્વોટા ઘટાડવાનો આદેશ પસાર કર્યો. હવે 2B કેટેગરીમાં મુસ્લિમો માટે અનામત ચાર ટકા નક્કી કરવામાં આવ્યું હતું. જો કે, ડિસેમ્બર 1994માં સરકાર બદલાઈ અને 14 ફેબ્રુઆરી, 1995ના રોજ એચડી દેવગૌડાના નેતૃત્વવાળી જનતા દળ (સેક્યુલર) સત્તામાં આવી અને કુલ 32 ટકામાંથી ચાર ટકા (કેટેગરી 2બી હેઠળ) મુસ્લિમ ક્વોટા નક્કી કરવાનો નિર્ણય કર્યો.
આ માળખું સમયાંતરે વિકસિત થયું પરંતુ રાજ્યમાં ભાજપે સરકાર રચી હોવા છતાં પહેલા 2006માં JD(S) સાથે ગઠબંધન કર્યું અને ત્યાર બાદ બે વાર આ ચાર ટકા અનામત ક્વોટામાં કોઈ ફેરફાર થયો ન હતો. હાલમાં રાજ્યમાં JD(S)નું ભારતીય જનતા પાર્ટી (BJP) સાથે ગઠબંધન છે. હાલમાં કેટેગરી 1 (સૌથી પછાત) અને 2A હેઠળ સમાવિષ્ટ મુસ્લિમોના 36 સમુદાયો પણ OBCની કેન્દ્રીય યાદીમાં છે. જો કે, ફક્ત તે લોકો જ આ અનામત માટે પાત્ર છે જેઓ 'ક્રીમી લેયર' (વાર્ષિક આવક રૂ. આઠ લાખ કે તેથી વધુ) માં નથી.
મુસ્લિમોને અનામત કયા આધારે છે?
માર્ચ 2023 માં કર્ણાટકમાં વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ પહેલા તત્કાલીન સીએમ બસવરાજ બોમાઈએ મુસ્લિમોને OBC ક્વોટામાંથી દૂર કરવાનો અને તેના બદલે તેમને આર્થિક રીતે નબળા વર્ગો (EWS) માટેના 10 ટકા ક્વોટામાં સામેલ કરવાનો નિર્ણય કર્યો. જોકે, તેને સુપ્રીમ કોર્ટમાં પડકારવામાં આવ્યો હતો અને એપ્રિલ 2023માં તેના પર રોક લગાવી દેવામાં આવી હતી. બોમ્મઈ સરકારે નવા બનાવેલા જૂથો 2C અને 2D વચ્ચે ચાર ટકા વિભાજિત કરવાનો નિર્ણય પણ લીધો હતો, જે હેઠળ અગ્રણી વોક્કાલિગા અને લિંગાયતો આવે છે.
કોંગ્રેસે કર્ણાટકમાં વિધાનસભા ચૂંટણીમાં જીત મેળવી અને સિદ્ધારમૈયાએ કર્ણાટકના મુખ્યમંત્રી તરીકે શપથ લીધા. સિદ્ધારમૈયાની સરકારે મુસ્લિમો માટે સમાન ચાર ટકા ક્વોટા હેઠળ કામ કરવાનું ચાલુ રાખ્યું કારણ કે કેસ હજુ પણ સુપ્રીમ કોર્ટમાં પેન્ડિંગ છે. કર્ણાટક એકમાત્ર એવું રાજ્ય નથી જ્યાં મુસ્લિમ પેટાજાતિઓને OBC યાદીમાં સામેલ કરવામાં આવી છે. પીએમ નરેન્દ્ર મોદીના ગૃહ રાજ્ય ગુજરાત (જ્યાં તેઓ 12 વર્ષથી વધુ સમય માટે મુખ્યમંત્રી હતા) પણ OBC યાદીમાં મુસ્લિમો છે. નિષ્ણાતો એ પણ નિર્દેશ કરે છે કે આ સમાવેશ ધર્મ પર આધારિત નથી પરંતુ "સામાજિક-શૈક્ષણિક પછાત" પર આધારિત છે.
Disclaimer: This story was originally published by Logically Facts and translated by ABP Live Hindi as part of the Shakti Collective.