દેશની રાજધાની દિલ્હીમાં 28 જુલાઈએ પડેલા વરસાદે 88 વર્ષનો રેકોર્ડ તોડી નાખ્યો હતો. આ વરસાદની હદનો અંદાજ તમે એ વાત પરથી લગાવી શકો છો કે ઘણી જગ્યાએ પાણી ભરાઈ ગયા હતા, તો કેટલીક જગ્યાએ પાણીમાં ડૂબી જવાથી લોકોએ જીવ ગુમાવ્યા હતા. આ પછી 31મી જુલાઈએ પણ દિલ્હીમાં ભારે વરસાદ થયો હતો. હવે એવું માનવામાં આવે છે કે દિલ્હીમાં વાદળ ફાટ્યું હતું, જેના કારણે આવી સ્થિતિ સર્જાઈ હતી. આવો જાણીએ આની પાછળ હવામાન વિભાગ શું કહે છે અને શું દિલ્હીમાં વાદળ ફાટવાની શક્યતા છે? જાણો તેની પાછળનું વિજ્ઞાન.
વાદળ ફાટવું એટલે શું?
હવામાનશાસ્ત્ર અનુસાર, જો કોઈ એક જગ્યાએ 20-30 ચોરસ કિલોમીટરના વિસ્તારમાં 1 કલાકમાં અચાનક 100 mm (100 MM) વરસાદ પડે તો તેને વાદળ ફાટવું કહેવામાં આવે છે. વૈજ્ઞાનિક ભાષામાં તેને ક્લાઉડબર્સ્ટ અથવા ફ્લેશ ફ્લડ પણ કહેવામાં આવે છે. આ એવું જ છે કે જો કોઈ જગ્યાએ પાણીનો ફુગ્ગો ફાટી જાય તો તે જગ્યાએ બધુ જ પાણી છલકાઈ જાય છે. હકીકતમાં, જ્યારે વરસાદ અતિશય બની જાય છે ત્યારે તે પરિસ્થિતિને રૂઢિપ્રયોગમાં વાદળ ફાટવું કહેવાય છે.
દિલ્હીમાં વાદળ ફાટ્યું?
દિલ્હીમાં વરસાદને લઈને હવામાન વિભાગે સ્પષ્ટ કર્યું છે કે આ ઘટના વાદળ ફાટવાનું પરિણામ નથી. ઈન્ડિયા ટુડે ગ્રુપ સાથે વાત કરતા, IMD ચીફ મૃત્યુંજય મહાપાત્રાએ જણાવ્યું હતું કે, શહેરનું પ્રાથમિક હવામાન કેન્દ્ર સફદરજંગ ઓબ્ઝર્વેટરીએ 28 જૂને સવારે 5 થી 6 વાગ્યાની વચ્ચે 91 મીમી વરસાદ નોંધ્યો હતો. તેવી જ રીતે, લોધી રોડ વેધર સ્ટેશન પર સવારે 5 થી સવારે 6 વાગ્યા સુધી 64 મીમી અને સવારે 6 થી સવારે 7 વાગ્યા સુધી 89 મીમી વરસાદ નોંધાયો હતો. મહાપાત્રાના જણાવ્યા અનુસાર, આ સ્થિતિને વાદળ ફાટવાનું કહી શકાય નહીં, પરંતુ તે વાદળ ફાટવાની ખૂબ નજીક હતી.
શા માટે વાદળો ફાટ્યા હોવાનું કહેવાય છે?
આ પછી બુધવારે ફરી એક કલાકમાં દિલ્હીમાં 100 મીમીથી વધુ વરસાદ નોંધાયો હતો. આ પછી પણ અનેક વિસ્તારોમાં પાણી ભરાયેલા જોવા મળ્યા હતા. આ દરમિયાન હવામાન વિભાગે રેડ એલર્ટ જાહેર કર્યું હતું. ભારતીય હવામાન વિભાગ (IMD) એ જણાવ્યું કે પ્રગતિ મેદાન વિસ્તારમાં 112.5 મીમી વરસાદ નોંધાયો હતો. એક કલાકમાં આટલો વરસાદ મેઘ વિસ્ફોટ ગણાય છે. આ જ કારણ છે કે દિલ્હીમાં ભારે વરસાદને વાદળ ફાટવાનું માનવામાં આવે છે. જો કે ભૂતકાળના રેકોર્ડ પર નજર કરીએ તો અત્યાર સુધી દિલ્હીમાં વાદળ ફાટવાની કોઈ ઘટના બની નથી. માટે આ ઘટનાને વાદળ ફાટ્યું કહેવાય નહીં.