ISRO SpaDeX mission: ઈન્ડિયન સ્પેસ રિસર્ચ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ઈસરો) ફરી એકવાર અવકાશમાં એક મોટી સિદ્ધિ હાંસલ કરવા જઈ રહ્યું છે. ઈસરોએ PSLV-C60 SpaDeX મિશન લોન્ચ કર્યું છે. જો આ મિશન સફળ થશે તો ભારત અવકાશમાં ડોકિંગ ટેક્નોલોજી ધરાવતો વિશ્વનો ચોથો દેશ બની જશે. હાલમાં આ ટેક્નોલોજી માત્ર રશિયા, અમેરિકા અને ચીન પાસે જ છે.
SpaDeX મિશન શું છે?
SpaDeX એટલે સ્પેસ ડોકિંગ એક્સપેરિમેન્ટ. આ મિશનમાં PSLV-C60 દ્વારા બે નાના અવકાશયાન લોન્ચ કરવામાં આવ્યા છે, જેમના નામ ચેઝર અને ટાર્ગેટ છે અને દરેકનું વજન લગભગ 220 કિલોગ્રામ છે. આ મિશનનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય અવકાશમાં બે અવકાશયાન અથવા ઉપગ્રહોને જોડવા (ડોકીંગ) અને તેમને અલગ કરવા (અનડોકીંગ) માટેની ટેક્નોલોજીનું પરીક્ષણ કરવાનો છે.
આ મિશન ભારત માટે એક ઐતિહાસિક તક છે. જો આ મિશન સફળ થશે તો ભારત અવકાશ ટેક્નોલોજીના ક્ષેત્રમાં એક નવો રેકોર્ડ સ્થાપિત કરશે અને રશિયા, અમેરિકા અને ચીન જેવા દેશોની યાદીમાં સામેલ થશે. અવકાશમાં ડોકિંગ ટેક્નોલોજી લાંબા ગાળાના અવકાશ મિશન, માનવ મિશન અને અવકાશયાનને પુરવઠો મોકલવા જેવા મહત્વપૂર્ણ કાર્યોમાં ઉપયોગી છે.
આ મિશનમાં, PSLV-C60 દ્વારા લોન્ચ કરાયેલા બે અવકાશયાનને પહેલા ડોકીંગ દ્વારા જોડવામાં આવશે અને પછી અનડોકીંગ પ્રક્રિયા દ્વારા અલગ કરવામાં આવશે. આ પ્રક્રિયામાં એક અવકાશયાન (ચેઝર) બીજા અવકાશયાન (ટાર્ગેટ)નો પીછો કરશે. આ ટેક્નોલોજી ભવિષ્યમાં ભારતના સ્પેસ સ્ટેશન સ્થાપિત કરવાના લક્ષ્ય માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ સાબિત થઈ શકે છે. ભારત 2035 સુધીમાં પોતાનું સ્પેસ સ્ટેશન સ્થાપિત કરવા માંગે છે.
અવકાશમાં ‘ડોકિંગ’ ટેક્નોલોજીની જરૂર ત્યારે પડે છે જ્યારે સામાન્ય મિશનના ઉદ્દેશ્યોને હાંસલ કરવા માટે બહુવિધ રોકેટ લોન્ચ કરવાની જરૂર હોય. આ ટેક્નોલોજી દ્વારા અવકાશમાં ઉપગ્રહોનું સમારકામ, રિફ્યુઅલિંગ અને અન્ય જટિલ કાર્યો પણ કરી શકાય છે.
ઈસરોના જણાવ્યા મુજબ, સ્પેડેક્સ મિશન હેઠળ, બંને અવકાશયાનને 55 ડિગ્રી ઝોક પર 470 કિમીની પરિપત્ર ભ્રમણકક્ષામાં લોન્ચ કરવામાં આવ્યા છે. આ મિશનની સફળતા ભારતના અવકાશ કાર્યક્રમને વધુ મજબૂત બનાવશે અને ભવિષ્યના અવકાશ મિશન માટે એક મજબૂત પાયો નાખશે.