ISRO Gaganyaan mission: ભારતના પ્રથમ માનવ અવકાશ ઉડાન (Human Space Flight) પ્રોગ્રામ એટલે કે ગગનયાન મિશન (Gaganyaan Mission) ની તૈયારીઓમાં ઇસરો (ISRO) એ એક મહત્વપૂર્ણ સીમાચિહ્ન સર કર્યું છે. અવકાશયાત્રીઓને સુરક્ષિત રીતે પૃથ્વી પર પાછા લાવવા માટે અત્યંત જરૂરી ગણાતા ડ્રોગ પેરાશૂટ (Drogue Parachute) નું સફળતાપૂર્વક પરીક્ષણ કરવામાં આવ્યું છે. ચંદીગઢ ખાતે યોજાયેલા આ ટેસ્ટમાં પેરાશૂટ સિસ્ટમે તમામ કઠિન માપદંડો પાર કર્યા છે, જે મિશનની સફળતા માટે એક મજબૂત સંકેત છે.
ભારતીય વૈજ્ઞાનિકો અવકાશમાં ઈતિહાસ રચવાની દિશામાં વધુ એક કદમ આગળ વધ્યા છે. ભારતીય અવકાશ સંશોધન સંગઠન (ISRO) એ શનિવારે (20 ડિસેમ્બર, 2025) સત્તાવાર માહિતી આપતા જણાવ્યું હતું કે, ગગનયાન મિશન માટે ડ્રોગ પેરાશૂટ ડિપ્લોયમેન્ટનું ક્વોલિફિકેશન ટેસ્ટ સફળ રહ્યું છે. આ પરીક્ષણ ચંદીગઢ સ્થિત ડીઆરડીઓ (DRDO) ની ટર્મિનલ બેલિસ્ટિક રિસર્ચ લેબોરેટરી (TBRL) ની રેલ ટ્રેક રોકેટ સ્લેડ (RTRS) સુવિધા ખાતે 18 અને 19 ડિસેમ્બરના રોજ હાથ ધરવામાં આવ્યું હતું.
પડકારજનક સ્થિતિમાં પણ સચોટ પરિણામ
ઈસરોએ જણાવ્યું હતું કે આ પરીક્ષણોનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય વિવિધ ફ્લાઈટ કન્ડીશન્સમાં પેરાશૂટની કામગીરી અને તેની વિશ્વસનીયતા ચકાસવાનો હતો. બંને દિવસના પરીક્ષણોમાં સિસ્ટમે તમામ પૂર્વનિર્ધારિત લક્ષ્યો હાંસલ કર્યા છે. આ સફળતા સાબિત કરે છે કે જ્યારે ક્રૂ મોડ્યુલ (Crew Module) પૃથ્વીના વાતાવરણમાં પ્રવેશે છે, ત્યારે આ પેરાશૂટ તેને સ્થિર રાખવામાં સક્ષમ રહેશે.
10 પેરાશૂટની જટિલ સુરક્ષા કવચ
ગગનયાન મિશનમાં અવકાશયાત્રીઓની સુરક્ષા સર્વોપરી છે. તેથી, ક્રૂ મોડ્યુલની ડિસેલરેશન સિસ્ટમ (ગતિ ધીમી પાડતી પ્રણાલી) એક જટિલ મલ્ટી-સ્ટેજ પેરાશૂટ એસેમ્બલી (Multi-stage Parachute Assembly) છે, જેમાં કુલ 10 પેરાશૂટનો સમાવેશ થાય છે. ઉતરાણની પ્રક્રિયા કંઈક આ રીતે કામ કરે છે:
સૌથી પહેલા એપેક્સ કવર સેપરેશન પેરાશૂટ (Apex Cover Separation Parachutes) ખુલે છે, જે સુરક્ષા કવચને દૂર કરે છે.
ત્યારબાદ 2 ડ્રોગ પેરાશૂટ (Drogue Parachutes) તૈનાત થાય છે. તેમનું મુખ્ય કામ મોડ્યુલને હવામાં સ્થિર કરવાનું અને તેની પ્રચંડ ગતિને ધીમી પાડવાનું છે.
એકવાર ગતિ નિયંત્રણમાં આવે, પછી 3 પાયલોટ પેરાશૂટ ખુલે છે, જે મુખ્ય પેરાશૂટને બહાર કાઢવામાં મદદ કરે છે.
અંતે, મુખ્ય પેરાશૂટ ખુલે છે જે ક્રૂ મોડ્યુલને સુરક્ષિત અને નિયંત્રિત રીતે જમીન કે સમુદ્રમાં ઉતારે છે.
શા માટે ડ્રોગ પેરાશૂટ છે ગેમ ચેન્જર?
ઈસરોના નિવેદન મુજબ, આ સમગ્ર પ્રક્રિયામાં ડ્રોગ પેરાશૂટની ભૂમિકા અત્યંત નિર્ણાયક છે. જ્યારે અવકાશયાન વાતાવરણમાં પુનઃપ્રવેશ (Re-entry) કરે છે, ત્યારે તેની સ્પીડ ખૂબ વધારે હોય છે. ડ્રોગ પેરાશૂટ આ સ્પીડને એટલી હદે ઘટાડી દે છે કે જેથી મુખ્ય પેરાશૂટ સુરક્ષિત રીતે ખુલી શકે અને તૂટી ન જાય. આ સફળતા સાથે ભારત હવે માનવ મિશન માટે વધુ આત્મવિશ્વાસ સાથે આગળ વધશે.