New Criminal Laws: આજથી (1 જુલાઈ) ત્રણ નવા કાયદા ભારતીય ન્યાય સંહિતા, ભારતીય નાગરિક સંરક્ષણ સંહિતા અને ભારતીય પુરાવા અધિનિયમ, દેશમાં અમલમાં આવ્યા છે. આવી સ્થિતિમાં 150 વર્ષથી વધુ જૂનો ભારતીય દંડ સંહિતા (IPC) આજથી ખતમ થઈ જશે. હવે 30 જૂન સુધી છેતરપિંડીના આરોપમાં ધરપકડ કરાયેલા આરોપી પર આઈપીસીની કલમ 420 હેઠળ ગુનો નોંધવામાં આવ્યો છે. આવી સ્થિતિમાં હવે સવાલ એ થાય છે કે 1 જૂનથી આરોપીઓ સામે કઈ કલમો હેઠળ કાર્યવાહી થશે? ચાલો જાણીએ.
કલમ 420માં ધરપકડ કરાયેલો આરોપી હવે આ કલમમાં ચાલશે કેસ -
સામાન્ય રીતે, 420 શબ્દનો ઉપયોગ છેતરપિંડી કરનારા છેતરપિંડી કરનારાઓ માટે કરવામાં આવે છે અને તેમની સામે કલમ 420 હેઠળ એફઆઈઆર પણ નોંધવામાં આવી છે, પરંતુ હવે કલમ 420ને ભારતીય ન્યાય સુરક્ષા BSN એક્ટ દ્વારા બદલવામાં આવી છે, જે 1 જુલાઈથી લાગુ થવા જઈ રહી છે. કલમ 318 નો ઉપયોગ કરવામાં આવશે. આ સિવાય નવા કાયદામાં કલમ 302ની જગ્યાએ કલમ 103 દાખલ કરવામાં આવશે. હવે સવાલ એ ઊભો થાય છે કે 30મી સુધી નોંધાયેલા કેસો કઇ કલમ હેઠળ કોર્ટમાં ચાલશે? જ્યારે અમે આ અંગે એડવોકેટ અશ્વની ઉપાધ્યાય સાથે વાત કરી તો તેમણે કહ્યું કે 30 જૂન સુધી જેમની સામે IPC કલમો હેઠળ કેસ નોંધવામાં આવ્યા છે તે તમામ આરોપીઓ સામે પણ IPC કલમો હેઠળ કોર્ટમાં કાર્યવાહી કરવામાં આવશે. એટલે કે જો 30મી જુલાઈની મધરાત 12 વાગ્યા સુધી છેતરપિંડીના આરોપમાં આઈપીસી કલમ હેઠળ કેસ નોંધવામાં આવ્યો હોય તો તે જ કલમ હેઠળ કોર્ટમાં કેસ દાખલ કરવામાં આવશે.
વાસ્તવમાં, IPC અને CRPC બ્રિટિશ કાળથી અસ્તિત્વમાં છે. ગુનેગારોની વર્તણૂકમાં બદલાવ આવ્યો છે, ત્યારે સરકારે પણ કાયદામાં ફેરફાર કરવાની જરૂર અનુભવી છે. આથી આ કાયદા આજથી અમલમાં આવશે.
આમાં પણ થશે ફેરફાર
નવા કાયદા અનુસાર, ક્રિમિનલ મામલામાં સુનાવણી પૂરી થયાના 45 દિવસમાં નિર્ણય આપવામાં આવશે. આ સિવાય પ્રથમ સુનાવણીના 60 દિવસની અંદર આરોપો ઘડવામાં આવશે. તમામ રાજ્ય સરકારોએ સાક્ષીઓની સુરક્ષા અને સહકાર સુનિશ્ચિત કરવા માટે સાક્ષી સુરક્ષા યોજનાઓ લાગુ કરવી પડશે. આ સિવાય લિંગની વ્યાખ્યામાં હવે ટ્રાન્સજેન્ડર લોકોને પણ સામેલ કરવામાં આવશે, જે સમાનતાને પ્રોત્સાહન આપે છે. ઉપરાંત, મહિલાઓ વિરુદ્ધના કેટલાક ગુનાઓ માટે, જ્યારે પણ શક્ય હોય, ત્યારે પીડિતાનું નિવેદન મહિલા મેજિસ્ટ્રેટ દ્વારા નોંધવાની જોગવાઈ છે. તેમજ ગંભીર ગુનાઓ માટે હવે ફોરેન્સિક નિષ્ણાતોએ ગુનાના સ્થળની મુલાકાત લઈને પુરાવા એકત્ર કરવાનું ફરજિયાત રહેશે.
આ સિવાય ઈલેક્ટ્રોનિક કૉમ્યૂનિકેશન દ્વારા ઘટનાઓની જાણ કરી શકાશે, જેનાથી પોલીસ સ્ટેશન જવાની જરૂરિયાત દૂર થશે. ઉપરાંત વ્યક્તિ તેના અધિકારક્ષેત્ર હેઠળના પોલીસ સ્ટેશનને બદલે અન્ય કોઈપણ પોલીસ સ્ટેશનમાં FIR નોંધાવી શકે છે. આરોપી અને પીડિતા બંનેને 14 દિવસની અંદર FIR, પોલીસ રિપોર્ટ, ચાર્જશીટ, નિવેદન, કબૂલાતના નિવેદન અને અન્ય દસ્તાવેજોની નકલો મેળવવાનો અધિકાર છે. આ સિવાય તમને નવા કાયદામાં ઘણા ફેરફારો જોવા મળશે.