Kavach System: ઓડિશાના બાલાસોરમાં ભયાનક ટ્રેન દુર્ઘટનામાં અત્યાર સુધીમાં 261 થી વધુ લોકોએ જીવ ગુમાવ્યા છે અને 900 થી વધુ લોકો ગંભીર રીતે ઘાયલ થયા છે. આ ટ્રેન દુર્ઘટનાએ ફરી એકવાર રેલ્વેની ટેક્નોલોજી અને રેલ્વે મંત્રાલયના દાવાઓ પર સવાલો ઉભા કર્યા છે, જેના માટે તે તેની પીઠ થપથપાવતી આવી છે.
થોડા મહિના પહેલા જ દેશના રેલ્વે મંત્રાલયે કહ્યું હતું કે, તે એક એવી સિસ્ટમ લાવવા જઈ રહ્યું છે જે રેલ અકસ્માતોને રોકશે. આ સિસ્ટમને કવચ સિસ્ટમ કહેવામાં આવે છે, જેનું પૂરું નામ Train Collision Avoidance System છે. બાલાસોર દુર્ઘટના બાદ લોકો સોશિયલ મીડિયા પર ઘણી પોસ્ટ કરી રહ્યા છે અને કહી રહ્યા છે કે જો આ ટ્રેનોમાં કવચ સિસ્ટમ લગાવવામાં આવી હોત તો આ દુર્ઘટના બિલકુલ ટાળી શકાઈ હોત.
કવચ સિસ્ટમ શું છે?
કવચ એ ભારતીય રેલ્વેની ઓટોમેટીક સેફ્ટી સીસ્ટમ સિસ્ટમ છે, જેના દ્વારા રેલ્વે ટ્રેન અકસ્માતોને રોકવાનું આયોજન કરી રહી છે. વાસ્તવમાં, કવચ એ લોકોમોટિવમાં સ્થાપિત ઈલેક્ટ્રોનિક સાધનો અને રેડિયો ફ્રિકવન્સી આઇડેન્ટિફિકેશનની સિસ્ટમ છે, જે રેલવેની સિગ્નલ સિસ્ટમની સાથે ટ્રેક પર દોડતી ટ્રેનોની ગતિને નિયંત્રિત કરે છે. તેના માધ્યમથી રેલ દુર્ઘટનાઓની તપાસ થશે તેવું કહેવામાં આવી રહ્યું છે. કોરોમંડલ ટ્રેન દુર્ઘટના અંગે રેલવે અધિકારીઓ દ્વારા કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે, આ ટ્રેનમાં આર્મર સિસ્ટમ લગાવવામાં આવી ન હતી. એટલે કે જો આ ટ્રેનમાં આ સિસ્ટમ લગાવવામાં આવી હોત તો કદાચ આ અકસ્માત ન થયો હોત.
કવચ સિસ્ટમ કેવી રીતે કામ કરે છે
કવચ એક એવી સિસ્ટમ છે જે દરેક સ્ટેશન પર એક કિલોમીટરના અંતરે લગાવવામાં આવે છે. તેની સાથે સાથે તેને ટ્રેન, ટ્રેક અને રેલવે સિગ્નલ સિસ્ટમમાં પણ લગાવવામાં આવે છે. આ સમગ્ર સિસ્ટમ અલ્ટ્રા હાઇ રેડિયો ફ્રીક્વન્સી દ્વારા એકબીજાના ઘટકો સાથે વાતચીત કરે છે.
સ્પષ્ટ શબ્દોમાં કહીએ તો તેને એવી રીતે સમજો કે જ્યારે કોઈ કારણસર લોકોપાઈલટ રેલવે સિગ્નલ જંપ કરે ત્યારે આ કવચ સિસ્ટમ સક્રિય થઈ જાય છે. એકવાર સક્રિય થયા પછી કવચ સિસ્ટમ લોકોપાઇલટને ચેતવણી આપે છે અને ત્યાર બાદ ટ્રેનની બ્રેકને નિયંત્રિત કરવાનું શરૂ કરે છે. આ સાથે જો કવચ તંત્રને ખબર પડે કે આ જ ટ્રેક પર બીજી ટ્રેન પણ આવી રહી છે તો તે બીજી ટ્રેનને એલર્ટ મોકલે છે અને બીજી ટ્રેન ચોક્કસ અંતરે આવીને જાતે જ થોભી જાય છે.
અત્યાર સુધીમાં કેટલી ટ્રેનોમાં કવચ સિસ્ટમ લગાવવામાં આવી?
23 ડિસેમ્બર 2022ના રોજ રાજ્યસભામાં એક પ્રશ્નનો લેખિત જવાબ આપતાં રેલ્વે મંત્રી અશ્વિની વૈષ્ણવે કહ્યું હતું કે, આગામી સમયમાં કવચ સિસ્ટમ તબક્કાવાર રીતે સ્થાપિત કરવામાં આવશે. દક્ષિણ મધ્ય રેલવેના 1445 કિલોમીટરના રૂટમાં અત્યાર સુધીમાં 77 ટ્રેનોમાં કવચ સિસ્ટમ લગાવવામાં આવી છે. આ સિવાય તેને દિલ્હી-મુંબઈ અને દિલ્હી-હાવડા કોરિડોર પર લગાવવાનું કામ પણ ઝડપથી ચાલી રહ્યું છે.