આપણા દેશમાં જ્યારે પણ કોઈ વ્યક્તિ હુમલો, ચોરી, છેડતી કે કોઈપણ પ્રકારની ધમકી જેવો ગુનો કરે છે, ત્યારે પહેલું પગલું પોલીસ સ્ટેશન જઈને FIR (ફર્સ્ટ ઇન્ફર્મેશન રિપોર્ટ) નોંધાવવાનું હોય છે. FIR એક એવો દસ્તાવેજ છે. જેના દ્વારા પોલીસને ગુના વિશે સત્તાવાર રીતે માહિતી મળે છે અને પછી તેના આધારે પોલીસ તપાસ શરૂ કરે છે. પરંતુ ઘણી વખત એવું બને છે કે પીડિતા પોલીસ સ્ટેશન પહોંચે છે અને ત્યાં હાજર અધિકારીઓ FIR નોંધવાનો ઇનકાર કરે છે. કેટલાક લોકો આ ઇનકાર પછી ઘરે પાછા ફરે છે કારણ કે તેઓ આગળની પ્રક્રિયાથી વાકેફ નથી.

જો કે, FIR નોંધ ન કરવાની સ્થિતિમાં પણ નાગરિકો પાસે ઘણા વિકલ્પો હોય છે અને કાયદો તેમને ન્યાય માંગવાનો સંપૂર્ણ અધિકાર આપે છે. આવી ફરિયાદો વિશે ઘણી માહિતી સોશિયલ મીડિયા પર પણ ઉપલબ્ધ છે. જો પોલીસ FIR નોંધતી નથી તો પોલીસ સ્ટેશન જતા પહેલા કયા નંબર પર ફોન કરવો જોઈએ અને જો FIR નોંધાયેલ ન હોય તો આપણે ફરિયાદ કેવી રીતે નોંધાવી શકીએ.

જો પોલીસ FIR નોંધવાનો ઇનકાર કરે તો કયા નંબર પર કૉલ કરવો.

જો તમારી સામે ગુનો થયો હોય અને પોલીસ FIR નોંધતી ન હોય તો ગભરાવાની જરૂર નથી, તમારી પાસે ઘણા કાનૂની વિકલ્પો છે. પરંતુ તાજેતરમાં વાયરલ થયેલા એક વીડિયોમાં એક પોલીસ અધિકારીએ એક સરળ અને ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ નિયમ જણાવ્યો છે. જેના દ્વારા જો પોલીસ FIR નોંધવાનો ઇનકાર કરે તો તમે ફરિયાદ કરી શકો છો. આ માટે પોલીસ સ્ટેશન જતા પહેલા 112 પર કૉલ કરો. જ્યારે તમે FIR નોંધવા જઈ રહ્યા હોવ ત્યારે રસ્તામાં 112 પર કૉલ કરો અને જણાવો કે તમે FIR નોંધવા જઈ રહ્યા છો. આ કૉલ રેકોર્ડ પર રહેશે અને પછીથી પુરાવા તરીકે તમારા માટે ઉપયોગી થશે.

112 એ એક જ ઇમરજન્સી નંબર છે જેનો ઉપયોગ કોઈપણ મોટી મુશ્કેલી અથવા ગુનાના કિસ્સામાં ડાયલ કરવા માટે થાય છે. ફાયર બ્રિગેડ, મેડિકલ ટીમ અથવા પોલીસની તાત્કાલિક મદદ માટે ભારતના તમામ રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં 24 કલાક અને અઠવાડિયાના સાતેય દિવસ કૉલ કરી શકાય છે. તમે લેન્ડલાઇન અથવા મોબાઇલ ફોનથી 112 પર કૉલ કરી શકો છો. આ એક જ ઇમરજન્સી નંબર દરેક જગ્યાએ મફત છે.

જો પોલીસ FIR નોંધવાનો ઇનકાર કરે તો ફરિયાદ ક્યાં કરવી

જો FIR નોંધવામાં ન આવે તો તમે તમારા જિલ્લાના SP, DCP અથવા DIGને ફરિયાદ મોકલી શકો છો. જો તેમને લાગે કે કેસ સાચો છે તો તેઓ તપાસ માટે અધિકારીને આદેશ આપી શકે છે. આ ઉપરાંત, જો ગુનો અન્ય કોઈ પોલીસ સ્ટેશન વિસ્તારમાં થયો હોય તો તમે નજીકના કોઈપણ પોલીસ સ્ટેશનમાં પણ FIR નોંધી શકો છો. આને ઝીરો FIR કહેવામાં આવે છે. પોલીસે તેને સ્વીકારીને સંબંધિત પોલીસ સ્ટેશન વિસ્તારમાં મોકલવી પડશે.

આ સાથે જો પોલીસ અને ઉચ્ચ અધિકારીઓ પણ તમારી FIR નથી લેતા તો તમે જિલ્લા કોર્ટમાં મેજિસ્ટ્રેટ પાસે જઈને ફરિયાદ અરજી આપી શકો છો.

મેજિસ્ટ્રેટ પોલીસને FIR નોંધવા અને તપાસ કરવાનો આદેશ આપી શકે છે. આજકાલ લગભગ દરેક રાજ્ય પોલીસ પાસે એક ઓનલાઈન વેબસાઇટ અથવા મોબાઇલ એપ્લિકેશન છે જ્યાંથી તમે e-FIR નોંધી શકો છો. આમાં તમે ઘટના અને પુરાવા અપલોડ કરી શકો છો. જો તમને લાગે કે તમારી સાથે અન્યાય થયો છે અને પોલીસ જાણી જોઈને બેદરકારી દાખવી રહી છે, તો તમે રાષ્ટ્રીય માનવ અધિકાર આયોગ (NHRC) અથવા રાજ્ય માનવ અધિકાર આયોગને ફરિયાદ કરી શકો છો.