India Objection On Nepal Currency: તાજેતરમાં નેપાળે તેના 100 રૂપિયાના નોટને ફરી ડિઝાઇન કરવાનો નિર્ણય લીધો છે. જોકે, આ નિર્ણયને કારણે નેપાળ અને ભારત વચ્ચે તણાવ પેદા થયો છે. કારણ કે નેપાળના નાણાના નોટ પર છપાયેલા દેશના નકશામાં પડોશી દેશોની વચ્ચે વિવાદાસ્પદ ક્ષેત્રો શામેલ છે.
નેપાળ અને ભારત વચ્ચેના રાજકીય અને રણનીતિક મતભેદોને વધારવામાં ચીનનો અપ્રત્યક્ષ હાથ છે. નેપાળે આ નવી ચલણી નોટ છાપવા માટે એક ચીની પ્રિન્ટિંગ કંપની સાથે કરાર કર્યો છે. નેપાળના કેન્દ્રીય બેંક, નેપાળ રાષ્ટ્રીય બેંક (NRB)એ ચાઇના બેંકનોટ પ્રિન્ટિંગ એન્ડ મિન્ટિંગ કોર્પોરેશનને નવા રૂપ રેખાંકિત કરેલા 100 રૂપિયાના બેંકનોટની 300 મિલિયન નકલો ડિઝાઇન, છાપવા અને વિતરિત કરવાનો કરાર આપ્યો છે.
ભારતે કેમ વાંધો ઉઠાવ્યો?
આ નાણાના નોટ છાપવાની ખર્ચ લગભગ 8.99 મિલિયન અમેરિકન ડોલરની આંકવામાં આવી છે. આ હિસાબે પ્રતિ નોટ 4.04 રૂપિયા સરેરાશ ખર્ચ થશે. આ ચલણના નોટ પર નેપાળનો સંશોધિત રાજકીય નકશો હશે, જેમાં લિપુલેખ, લિમ્પિયાધુરા અને કાલાપાની જેવા વિવાદાસ્પદ ક્ષેત્રો શામેલ છે.
આ ચલણના નોટની છપાઈ અંગે સરકારના રુખ પર ટિપ્પણી કરતાં નેપાળના સંચાર મંત્રી રેખા શર્માએ કહ્યું, "સરકારે નેપાળ રાષ્ટ્રીય બેંકને ચલણના નોટ પર વર્તમાન નકશાને અપડેટેડ સંસ્કરણથી બદલવા અધિકૃત કર્યા છે." આ નિર્ણય આ વર્ષના મે માસમાં પ્રમુખ કમલ દહલની સરકારના કાર્યકાળમાં લેવામાં આવ્યો હતો. ત્યારબાદ આ માટે ફોર્મલ ટેન્ડર પ્રક્રિયા અપનાવવામાં આવી અને NRB દ્વારા ઇચ્છા પત્ર જારી કરવામાં આવ્યો.
ભારત નેપાળ સરહદ વિવાદ શું છે?
નેપાળ ભારત સરહદ વિવાદ 1816માં એંગ્લો નેપાળ યુદ્ધ પછી નેપાળ અને બ્રિટીશ શાસિત ભારત વચ્ચે સુગૌલી સંધિ પર હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા હતા. આ સંધિ મુજબ, કાળી નદીને નેપાળની પ્રાકૃતિક પશ્ચિમી સરહદ તરીકે નામિત કરવામાં આવી હતી, જેના પૂર્વમાં લિપુલેખ, લિમ્પિયાધુરા અને કાલાપાની આવેલા છે, જે નેપાળના છે.
છતાં, આ ક્ષેત્રો 1960ના દશકથી ભારતના પ્રશાસનિક નિયંત્રણમાં છે. આ ક્ષેત્રીય મુદ્દા પર તણાવ નવેમ્બર 2019માં વધ્યો જ્યારે ભારતે એક નવો રાજકીય નકશો જારી કર્યો, જેમાં આ વિવાદાસ્પદ ક્ષેત્રોને તેની સરહદમાં સમાવિષ્ટ કર્યા. આ પર નેપાળે મે 2020માં પોતાનો સંશોધિત રાજકીય નકશો પ્રકાશિત કરીને પ્રત્યુત્તર આપ્યો, જેમાં આ ક્ષેત્રોને નેપાળનું દર્શાવાયું.
ભારતે નેપાળની ટીકા કરી
વિદેશ મંત્રી એસ જયશંકરે નેપાળની એકપક્ષીય કાર્યવાહીની ટીકા કરતાં કહ્યું, "અમારી સ્થિતિ ખૂબ સ્પષ્ટ છે. નેપાળ સાથે અમે એક સ્થાપિત મંચના માધ્યમથી અમારી સરહદના મુદ્દાઓ પર ચર્ચા કરી રહ્યા છીએ. આ દરમિયાન, તેઓએ પોતાની તરફથી કેટલાક એકપક્ષીય પગલાં લીધા છે, પરંતુ પોતાની તરફથી કંઈ કરીને તેઓ અમારા વચ્ચેની સ્થિતિ અથવા જમીની હકીકતને બદલવા વાળા નથી."