6 ડિસેમ્બર 2023, આ દિવસે ઇટાલિયન સરકારે સત્તાવાર રીતે ચીનના બેલ્ટ એન્ડ રોડ ઇનિશિયેટિવ (BRI) પ્રોજેક્ટમાંથી ખસી જવાની જાહેરાત કરી. રોઇટર્સના અહેવાલ અનુસાર, ઇટાલિયન વહીવટીતંત્રે ચીનને જણાવ્યું કે તેમનો દેશ 2023ના અંત પહેલા આ પ્રોજેક્ટમાંથી બહાર આવી જશે.
ઇટાલી વર્ષ 2019માં આ પ્રોજેક્ટ સાથે જોડાયેલું હતું. ખાસ વાત એ છે કે તે વર્ષે ઇટાલી એકમાત્ર મોટો પશ્ચિમી દેશ હતો, જેણે BRI પર હસ્તાક્ષર કર્યા હતા, જે ચીનના સૌથી મહત્વાકાંક્ષી પ્રોજેક્ટ પૈકી એક છે. આવી સ્થિતિમાં ઇટાલીનું આ પ્રોજેક્ટમાંથી ખસી જવું અનેક સવાલો ઉભા કરી રહ્યું છે.
આ અહેવાલમાં, ચાલો જાણીએ કે આ BRI પ્રોજેક્ટ શું છે, આ પ્રોજેક્ટમાંથી ઇટાલીના ખસી જવા પાછળનું સૌથી મોટું કારણ શું હોઈ શકે છે અને આ નિર્ણયથી ચીન-ઇટાલીના સંબંધો પર કેવી અસર પડશે...
અચાનક અલગ થવાની જાહેરાત કરવા પાછળનું કારણ
ઇટાલી વર્ષ 2019માં પ્રથમ વખત ચીનના મહત્વાકાંક્ષી પ્રોજેક્ટ BRI સાથે સંકળાયેલું હતું અને બંને દેશો વચ્ચેનો કરાર માર્ચ 2024માં સમાપ્ત થવાનો હતો. હવે ઇટાલી પાસે તેને રિન્યૂ કરવાની અથવા પ્રોજેક્ટમાંથી દૂર જવાની સત્તા હતી. આનો ઉપયોગ કરીને, તેને રિન્યૂ કરવાના ત્રણ મહિના પહેલા, ઇટાલીએ ચીનને નોટિસ આપીને જાહેરાત કરી હતી કે તે હવે તેની સાથે સંકળાયેલું નથી. જો ઇટાલીએ આ ન કર્યું હોત, તો આ પ્રોજેક્ટ ઓટો રિન્યૂ થઈ ગયો હોત એટલે કે તે આગામી પાંચ વર્ષ માટે આપમેળે રિન્યૂ થઈ ગયો હોત.
ઇટાલીના પ્રોજેક્ટમાંથી ખસી જવા પાછળનું કારણ શું છે?
જ્યારે ઇટાલી ચીનના BRI પ્રોજેક્ટ સાથે સંકળાયેલું હતું, ત્યારે દેશ તેની અર્થવ્યવસ્થાને વેગ આપવા, શ્રેષ્ઠ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર માટે બાહ્ય રોકાણની જરૂરિયાત અનુભવી રહ્યો હતો. આ પ્રોજેક્ટમાં જોડાતા પહેલા, અન્ય યુરોપિયન દેશોની જેમ ઇટાલીએ પણ છેલ્લા 10 વર્ષમાં ત્રણ મંદીનો સામનો કર્યો હતો.
બીજી બાજુ, ઇટાલીના યુરોપિયન યુનિયન સાથે બહુ સારા સંબંધો નહોતા. આવી સ્થિતિમાં, ઇટાલીને તેના દેશની અર્થવ્યવસ્થાને વધુ વિસ્તૃત કરવા માટે ચીન તરફ આગળ વધવાની ફરજ પડી હતી.
હવે જ્યારે ઈટાલીને ચીન સાથેના આ પ્રોજેક્ટ સાથે સાંકળ્યાને 4 વર્ષ થઈ ગયા છે ત્યારે ઈટાલીની સરકાર એવું અનુભવી રહી છે કે BRI પ્રોજેક્ટ સાથે સંકળાયેલા હોવા છતાં પણ તેમને બહુ ફાયદો થયો નથી.
ઈટાલિયન સરકારે આ પ્રોજેક્ટને અગાઉની સરકારની ગંભીર ભૂલ ગણાવી હતી
આ જાહેરાત પહેલા જ ઈટાલીના વર્તમાન વડાપ્રધાન મેલોનીએ આ દેશને BRI પ્રોજેક્ટ સાથે જોડવાના નિર્ણયને અગાઉની સરકારની ગંભીર ભૂલ ગણાવી હતી. તેણીએ તેના ભાષણો દરમિયાન ઘણી વખત સંકેત પણ આપ્યો છે કે તે આ પ્રોજેક્ટમાંથી ખસી જવાની યોજના બનાવી રહી છે.
વર્ષ 2019માં જ્યારે ઈટાલીએ BRI પ્રોજેક્ટમાં સામેલ થવા માટે હસ્તાક્ષર કર્યા ત્યારે દેશના વડાપ્રધાન જિયુસેપ કોન્ટે હતા. વર્ષ 2022માં જ્યોર્જિયા મેલોનીના નેતૃત્વમાં ઈટાલીમાં નવી સરકારની રચના થઈ.
શું આ નિર્ણયથી બંને દેશોના સંબંધો પર અસર પડશે?
ઈટાલીની તત્કાલીન સરકાર અને વડાપ્રધાન મેલોની સ્પષ્ટપણે માને છે કે ભલે તેઓ આ પ્રોજેક્ટથી પોતાને દૂર રાખી રહ્યાં હોય, પરંતુ તેઓ ચીન સાથેનો વેપાર ઓછો નહીં કરે.
ચીનનો BRI પ્રોજેક્ટ શું છે?
ચીનના મહત્વાકાંક્ષી પ્રોજેક્ટ બેલ્ટ એન્ડ રોડ ઇનિશિયેટિવને ન્યૂ સિલ્ક રૂટ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. આ પ્રોજેક્ટ ઐતિહાસિક સમયગાળાના સિલ્ક રૂટને ફરીથી બનાવવાના વિચાર સાથે શરૂ કરવામાં આવ્યો હતો. ચીન આ નવા સિલ્ક રૂટ દ્વારા ચીન, યુરોપ અને એશિયાના અન્ય દેશો સાથે જોડાવા માંગે છે.
BRI હેઠળ ચીન એશિયા, યુરોપ અને આફ્રિકાના 70 દેશોને દરિયાઈ માર્ગ, રેલ અને રોડ દ્વારા જોડવાનું આયોજન કરી રહ્યું છે.
BRI ને નવો સિલ્ક રૂટ કેમ કહેવામાં આવે છે?
ઈસવીસન 130 થી ઈસવીસન 1453 સુધી, એટલે કે લગભગ 1,500 વર્ષ પહેલાં, પૂર્વ એશિયા અને યુરોપના દેશોના વેપારીઓ આ માર્ગોનો ઉપયોગ કરતા હતા. તે સમયે, સિલ્ક રૂટ એ માર્ગોનું નેટવર્ક હતું જેના દ્વારા માત્ર વેપાર જ થતો ન હતો પરંતુ સંસ્કૃતિનું પણ આદાન-પ્રદાન થતું હતું.
આ ખ્યાલને વાસ્તવિકતામાં બદલવા માટે ચીને વર્ષ 2013માં બેલ્ટ એન્ડ રોડ પ્રોજેક્ટ એટલે કે BRIની શરૂઆત કરી હતી. આ પ્રોજેક્ટ હેઠળ ચીન અન્ય દેશોમાં મોટા ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર પ્રોજેક્ટ્સમાં તેના નાણાંનું રોકાણ કરે છે.
આ પ્રોજેક્ટ દ્વારા ચીન ઘણા દેશોને લોન પણ આપી રહ્યું છે અને જ્યારે તે દેશો લોન પરત કરી શકતા નથી ત્યારે ચીન તે દેશોના બંદરો કબજે કરી લે છે.
ઇટાલીના આ નિર્ણયને ભારતના દૃષ્ટિકોણથી પણ સમજો
ભારત હંમેશા BRI વિરુદ્ધ રહ્યું છે. આવી સ્થિતિમાં ઈટાલી દ્વારા આવો કોઈ નિર્ણય લેવો ભારત માટે કોઈ રાહતથી ઓછો નથી. ભારતના વડાપ્રધાને પણ ઘણી વખત જાહેર મંચો પર BRI નો વિરોધ કર્યો છે. આ પ્રોજેક્ટમાં ભારતનો પાડોશી દેશ પાકિસ્તાન સામેલ છે.
ચીન અને પાકિસ્તાન ઈકોનોમિક કોરિડોર એટલે કે CPEC પણ BRI પ્રોજેક્ટનો એક ભાગ છે. આ પ્રોજેક્ટ હેઠળ પાકિસ્તાન પ્રશાસિત કાશ્મીરમાં પણ અનેક બાંધકામો થયા છે. જેનો ભારત વિરોધ કરે છે અને કહે છે કે આવું કરવું આ દેશની સાર્વભૌમત્વનું ઉલ્લંઘન છે.
આ સિવાય તાજેતરમાં જ UAEમાં આયોજિત COP-28ની સાઈડલાઈન્સ પર વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી ઘણા નેતાઓને મળ્યા હતા, આ નેતાઓમાં ઈટાલીના વડાપ્રધાન જ્યોર્જિયા મેલોની પણ હતા. મેલોનીએ આ મીટિંગની સેલ્ફી પણ સોશિયલ મીડિયા પર શેર કરી હતી. આ સેલ્ફીમાં પીએમ મોદી મેલોની સાથે જોવા મળ્યા હતા, તેણે તસવીરના કેપ્શનમાં નરેન્દ્ર મોદીને 'સારા મિત્ર' ગણાવ્યા હતા.