Why astronauts wear condoms in space: અવકાશની દુનિયા જેટલી આકર્ષક લાગે છે, તેટલી જ પડકારજનક પણ છે. ગુરુત્વાકર્ષણ વિનાની સ્થિતિમાં સામાન્ય કાર્યો કરવા પણ મુશ્કેલ બની જાય છે, જેમ કે ખાવું, સૂવું કે ચાલવું. પરંતુ શું તમે ક્યારેય વિચાર્યું છે કે અવકાશયાત્રીઓ અવકાશમાં જતા પહેલા કોન્ડોમ શા માટે પહેરે છે? આ સાંભળીને તમને આશ્ચર્ય થશે, કારણ કે તેનો ઉપયોગ સેક્સ માટે નહીં, પરંતુ કંઈક તદ્દન અલગ હેતુ માટે થતો હતો!
કોન્ડોમનો અસામાન્ય ઉપયોગ
જ્યારે પણ અવકાશની વાત આવે છે, ત્યારે હાઈ-ટેક સૂટ્સ અને તરતા અવકાશયાત્રીઓની કલ્પના થાય છે. પરંતુ અવકાશયાત્રીઓ શૌચાલયમાં કેવી રીતે જાય છે તે એક સામાન્ય છતાં અગત્યનો પ્રશ્ન છે, કારણ કે ગુરુત્વાકર્ષણ વિનાની અવકાશમાં આ એક મોટી સમસ્યા છે. નાસાના ભૂતપૂર્વ અવકાશયાત્રી રસ્ટી શ્વેઇકાર્ટે એક ઇન્ટરવ્યુ દરમિયાન આ રહસ્ય પરથી પડદો ઉચક્યો હતો. તેમણે ખુલાસો કર્યો હતો કે જૂના સમયમાં અવકાશમાં પેશાબ કરવા માટે કોન્ડોમ જેવા ખાસ ઉપકરણનો ઉપયોગ થતો હતો. અવકાશયાત્રીઓ આ ઉપકરણને તેમના શિશ્ન પર પહેરતા હતા અને તેને એક ટ્યુબ દ્વારા પેશાબ સંગ્રહ પ્રણાલી સાથે જોડવામાં આવતું હતું.
તે સમયે, આ સિસ્ટમ માઇક્રોગ્રેવિટીમાં પેશાબ એકત્રિત કરવામાં મદદરૂપ થતી હતી. જોકે, આ કોન્ડોમ સિસ્ટમમાં ઘણી સમસ્યાઓ હતી. સૌથી મોટી સમસ્યા એ હતી કે તે બધા અવકાશયાત્રીઓને યોગ્ય રીતે ફિટ થતી ન હતી, કારણ કે બધા મનુષ્યોની શારીરિક રચના સમાન હોતી નથી. આને કારણે ઘણી વખત આ સિસ્ટમ લીક થઈ જતી હતી, જે અત્યંત અસુવિધાજનક હતું.
નાસાએ આ સમસ્યાને સમજીને, નાના, મધ્યમ અને મોટા એમ ત્રણ કદના વિકલ્પો પ્રદાન કર્યા. પરંતુ એક રસપ્રદ વાત એ હતી કે જ્યારે પણ કોઈ અવકાશયાત્રીને કદ પસંદ કરવાનો વિકલ્પ મળતો, ત્યારે તે હંમેશા 'મોટા' કદને પસંદ કરતો હતો. આ 'પુરુષ અહંકાર' (male ego) સાથે સંકળાયેલું હોવાનું માનવામાં આવતું હતું.
આધુનિક ટેકનોલોજી અને નવા ઉકેલો
'પુરુષ અહંકાર'ને ધ્યાનમાં રાખીને, આખરે કદના નામ બદલી નાખવામાં આવ્યા જેથી કોઈને શરમ ન આવે. 'નાના' ને 'મોટું' (Large), 'મધ્યમ' ને 'વધારાનું મોટું' (Extra Large), અને 'મોટા' ને 'હીરો' (Hero) નામ આપવામાં આવ્યું.
પરંતુ હવે સમય બદલાઈ ગયો છે અને સિસ્ટમ વધુ અદ્યતન બની ગઈ છે. આજના આધુનિક અવકાશયાનમાં એવા ઉપકરણો અને યુનિસેક્સ (unisex) સૂટ્સનો ઉપયોગ થાય છે જે પુરુષ અને સ્ત્રી બંને અવકાશયાત્રીઓ માટે અનુકૂળ હોય છે. અવકાશમાં દરેક નાની અને મોટી વસ્તુ માટે પણ ઝીણવટભર્યા આયોજનની જરૂર પડે છે, અને આ ઉદાહરણ દર્શાવે છે કે કેવી રીતે નાસા જેવી સંસ્થાઓ અવકાશયાત્રીઓની સુવિધા માટે સતત સંશોધન અને વિકાસ કરતી રહે છે.