વર્ષમાં કેટલી વખત મફત સારવાર મળે? આયુષ્માન કાર્ડ ધારકો આ નિયમ જાણી લેજો, નહીંતર પસ્તાશો!

ભારત સરકારની આયુષ્માન ભારત યોજના ગરીબ અને મધ્યમ વર્ગના પરિવારો માટે ખરેખર આશીર્વાદ સમાન સાબિત થઈ છે, પરંતુ આ યોજના અંગેની અધૂરી માહિતી ઘણીવાર દર્દીના સગા માટે હોસ્પિટલમાં મોટી મુસીબત ઊભી કરી શકે છે.

મોટાભાગના લોકોમાં એવી ગેરમાન્યતા પ્રવર્તે છે કે એકવાર આયુષ્માન કાર્ડ મળી ગયું એટલે ગમે ત્યારે અને ગમે તેટલી વાર સંપૂર્ણ મફત સારવાર મળશે, પરંતુ આ માન્યતા ભૂલભરેલી છે. વાસ્તવમાં, આ યોજનામાં સરકાર દ્વારા વાર્ષિક 5 લાખ રૂપિયાની આર્થિક મર્યાદા નક્કી કરવામાં આવી છે અને તેનો લાભ પણ ચોક્કસ શરતોને આધીન જ મળે છે. જો તમને આ ઝીણવટભર્યા નિયમોની જાણ નહીં હોય, તો કટોકટીના સમયે તમારે તમારા ખિસ્સામાંથી પૈસા ચૂકવવાનો વારો આવી શકે છે.

આ યોજનાના આર્થિક ગણિતને સમજવું અત્યંત જરૂરી છે. પ્રધાનમંત્રી જન આરોગ્ય યોજના (PM-JAY) નો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય ગરીબ પરિવારોને આર્થિક સુરક્ષા પૂરી પાડવાનો છે. અહીં એક ટેકનિકલ બાબત એ છે કે સરકાર તમને હોસ્પિટલમાં જવાની સંખ્યા (Visits) પર કોઈ રોક નથી લગાવતી, પરંતુ સારવારના કુલ ખર્ચ પર મર્યાદા મૂકે છે. તમે વર્ષમાં ગમે તેટલી વાર સારવાર લઈ શકો છો, પરંતુ શરત એ છે કે તમારા કાર્ડમાં 5 લાખ રૂપિયાનું બેલેન્સ હોવું જોઈએ. એકવાર આ લિમિટ પૂરી થઈ જાય, પછીનો વધારાનો તમામ ખર્ચ દર્દીએ જાતે ભોગવવો પડે છે, સરકાર તેમાં કોઈ મદદ કરતી નથી.

આ યોજનામાં સૌથી મોટી ગેરસમજ 'ફેમિલી ફ્લોટર' (Family Floater) ના કોન્સેપ્ટને લઈને થાય છે. આ નિયમ મુજબ, 5 લાખ રૂપિયાનું સુરક્ષા કવચ કોઈ એક વ્યક્તિ માટે અલગથી નથી હોતું, પરંતુ આખા પરિવાર માટે સંયુક્ત રીતે ફાળવવામાં આવે છે. સરળ ઉદાહરણથી સમજીએ તો, જો તમારા ઘરમાં 5 સભ્યો છે, તો આ 5 લાખ રૂપિયાની રકમ તે પાંચેય સભ્યો વચ્ચે વહેંચાયેલી રહેશે. જો પરિવારના કોઈ એક સભ્યની ગંભીર બીમારી પાછળ પૂરી 5 લાખની રકમ વપરાઈ જાય, તો તે નાણાકીય વર્ષ માટે પરિવારના અન્ય કોઈ સભ્યને મફત સારવારનો લાભ મળી શકતો નથી. તેથી સારવાર લેતી વખતે વોલેટ બેલેન્સ ચેક કરતા રહેવું સમજદારી છે.

સારવારના પ્રકાર અંગે પણ સ્પષ્ટતા હોવી જરૂરી છે. ઘણા લોકો શરદી, ઉધરસ કે સામાન્ય તાવ જેવી નાની બીમારીઓ માટે આયુષ્માન કાર્ડ લઈને હોસ્પિટલ પહોંચી જાય છે, પરંતુ આ કાર્ડનો ઉપયોગ આવી સામાન્ય ઓપીડી (OPD) સારવાર માટે થઈ શકતો નથી. આ કાર્ડ માત્ર ત્યારે જ કામ લાગે છે જ્યારે દર્દીને ગંભીર પરિસ્થિતિમાં હોસ્પિટલમાં દાખલ થવું પડે (Inpatient Care). સામાન્ય ચેકઅપ, તાવની દવાઓ કે રૂટીન બ્લડ રિપોર્ટનો ખર્ચ આ યોજના હેઠળ આવરી લેવામાં આવતો નથી.

જોકે, જ્યારે વાત મોટી અને જીવલેણ બીમારીઓની આવે છે, ત્યારે આ કાર્ડ સાચા અર્થમાં વરદાન સાબિત થાય છે. હૃદયના વાલ્વ રિપ્લેસમેન્ટ, કિડની ટ્રાન્સપ્લાન્ટ, કેન્સરની કીમોથેરાપી, બાયપાસ સર્જરી, ઘૂંટણ બદલવા કે જટિલ ન્યુરોસર્જરી જેવી મોંઘી સારવારમાં આ કાર્ડ ખૂબ જ ઉપયોગી છે. આવી ગંભીર સ્થિતિમાં સમગ્ર પ્રક્રિયા સંપૂર્ણપણે 'કેશલેસ' (Cashless) થાય છે, એટલે કે દર્દીએ હોસ્પિટલમાં એક રૂપિયો પણ જમા કરાવવો પડતો નથી અને શ્રેષ્ઠ સારવાર વિનામૂલ્યે મળે છે.

ડિજિટલ ઈન્ડિયા અભિયાન અંતર્ગત હવે નવું આયુષ્માન કાર્ડ બનાવવાની પ્રક્રિયા પણ અત્યંત સરળ અને પારદર્શક બની ગઈ છે. હવે તમારે કાર્ડ કઢાવવા માટે સરકારી કચેરીઓના ધક્કા ખાવાની કે કોઈ એજન્ટને પૈસા આપવાની જરૂર નથી. તમે ઘરે બેઠા તમારા સ્માર્ટફોનમાં 'Ayushman App' ડાઉનલોડ કરીને જાતે જ અરજી કરી શકો છો. એપ્લિકેશનમાં લોગ-ઈન કરવા માટે તમારો મોબાઈલ નંબર નાખવો પડે છે અને ત્યારબાદ રાજ્ય અને જિલ્લો પસંદ કરીને તમારું નામ લિસ્ટમાં ચેક કરી શકાય છે.

Continues below advertisement

જો તમારું નામ લાભાર્થીની યાદીમાં હોય, તો તમે આધાર કાર્ડ નંબર દાખલ કરીને અને ઓટીપી (OTP) દ્વારા e-KYC પ્રક્રિયા પૂર્ણ કરી શકો છો. ત્યારબાદ લાઈવ ફોટો પાડીને વેરિફિકેશન કરાવવાનું રહે છે. એકવાર તમારી વિગતો અને ફોટો વેરીફાય થઈ જાય, એટલે અંદાજે એક અઠવાડિયામાં કે મંજૂરી મળ્યા બાદ તરત જ તમે એપ પરથી તમારું ડિજિટલ આયુષ્માન કાર્ડ ડાઉનલોડ કરી શકો છો. આમ, સાચી માહિતી અને જાગૃતિ તમને અને તમારા પરિવારને સ્વાસ્થ્ય અને આર્થિક બંને રીતે સુરક્ષિત રાખી શકે છે.