મુઘલોના સમયમાં સિમેન્ટ ન હતો, તો કઈ રીતે બનાવ્યો તાજમહેલ, લાલ કિલ્લો અને કુતુબમિનાર ?

વિશ્વની સાત અજાયબીઓમાંની એક, આગ્રામાં આવેલો તાજમહેલ તેની સુંદરતા તેમજ તેની બાંધકામ તકનીકો માટે પ્રખ્યાત છે

(તસવીર- એબીપી લાઇવ)

Building Construction At Mughal Period: ભારતના ઐતિહાસિક સ્મારકો આપણને આપણા ભવ્ય વારસાની યાદ અપાવે છે. ચાલો જોઈએ કે મુઘલ કાળ દરમિયાન આ ઐતિહાસિક ઇમારતો કેવી રીતે બનાવવામાં આવી હતી. ભારત ફક્ત તેની સંસ્કૃતિ અને પરંપરાઓ દ્વારા જ નહીં, પરંતુ તેની ઐતિહાસિક ઇમારતો દ્વારા પણ વ્યાખ્યાયિત થયેલ છે, જે સમય, ભૂકંપ અને કુદરતી આફતોના પડકારોનો સામનો કરી છે અને આજે પણ મજબૂત રીતે ઉભી છે. તાજમહેલ, કુતુબ મિનાર અને લાલ કિલ્લા જેવા વારસાગત સ્થળો ફક્ત સ્થાપત્યની શ્રેષ્ઠ કૃતિઓ જ નથી, પરંતુ પ્રાચીન કારીગરોના વૈજ્ઞાનિક અને સર્જનાત્મક અભિગમનું પણ પ્રદર્શન કરે છે. પરંતુ પ્રશ્ન એ રહે છે: આ ઇમારતોના નિર્માણ માટે કઈ તકનીકો અને સામગ્રીનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો, જેના કારણે આજે આ રચનાઓ આટલી સ્થિર અને ટકાઉ રહે છે? ચાલો જાણીએ.

વિશ્વની સાત અજાયબીઓમાંની એક, આગ્રામાં આવેલો તાજમહેલ તેની સુંદરતા તેમજ તેની બાંધકામ તકનીકો માટે પ્રખ્યાત છે. ઐતિહાસિક દસ્તાવેજો દર્શાવે છે કે તેનું નિર્માણ રાજસ્થાનના મકરાણાની ખાણમાંથી મળેલા સફેદ આરસપહાણનો ઉપયોગ કરીને કરવામાં આવ્યું હતું.

ઇંટો, મીઠો ચૂનો પથ્થર, લાલ માટી, ગુંદર, કાચ અને ખારપ્રેલ જેવી સામગ્રી પણ તેમાં સામેલ હતી. પથ્થરોને જોડવા માટે, ગોળ, ખાંડની મીઠાઈ, કાળા ચણા, દહીં, બેલગીરીનું પાણી, શણ અને નાના કાંકરા ભેળવીને એક ખાસ મોર્ટાર તૈયાર કરવામાં આવ્યો હતો.

કિંમતી પથ્થરો નાખવા માટે પીટ્રા ડ્યુરા તકનીકનો ઉપયોગ કરવામાં આવતો હતો. તેનો પાયો કુવાઓ અને કમાનો દ્વારા મજબૂત બનાવવામાં આવ્યો હતો, જેણે સદીઓથી તેની ટકાઉપણું સુનિશ્ચિત કરી હતી.

કુતુબ મિનારનું બાંધકામ કુતુબુદ્દીન ઐબકે શરૂ કર્યું હતું અને ઇલ્તુત્મિશ દ્વારા પૂર્ણ થયું હતું. આ ઇમારત મુખ્યત્વે લાલ રેતીના પથ્થર અને આરસપહાણથી બનેલી છે.

Continues below advertisement

તેના પહેલા ત્રણ માળ લાલ રેતીના પથ્થરથી બનેલા છે, જ્યારે ઉપરના બે માળ આરસપહાણ અને રેતીના પથ્થરથી બનેલા છે. ફક્ત તેની ઊંચાઈ જ નહીં પરંતુ તેની કોતરણી પણ તેને અનોખી બનાવે છે.

દિલ્હીનો લાલ કિલ્લો તેની મજબૂતાઈ અને કારીગરી માટે પણ પ્રખ્યાત છે. તે લાલ રેતીના પથ્થર અને ચૂનાના મોર્ટારથી બનાવવામાં આવ્યો હતો.

કારીગરોએ જટિલ હાથથી કોતરણી કરી હતી, જે આજે પણ સ્થાપત્યનો અજાયબી છે. જો કે, જ્યારે આધુનિક ઇમારતો સિમેન્ટ અને અન્ય કૃત્રિમ સામગ્રીનો ઉપયોગ કરે છે, ત્યારે તે ઘણીવાર કુદરતી આફતોના કારણે તૂટી પડે છે.