હજારો વર્ષ પહેલા મનુષ્યની સરેરાશ ઊંચાઈ આજથી વધુ હતી, આ પ્રશ્નનો જવાબ શોધવા માટે વૈજ્ઞાનિકોની ટીમે એક સંશોધન કર્યું હતું. આમાં જાણવા મળ્યું કે 12 હજાર વર્ષ પહેલા પુરુષોની લંબાઈ વર્તમાન કરતા વધુ હતી. 'ડેઇલી મેઇલ'ના અહેવાલ મુજબ, જ્યારે સંશોધન ટીમે યુરોપમાં 167 પ્રાચીન લોકોના હાડપિંજરના ડીએનએનું વિશ્લેષણ કર્યું ત્યારે જાણવા મળ્યું કે ખેતીને કારણે લોકોની ઊંચાઈ 1.5 ઇંચ ઘટી ગઈ છે.
યુરોપમાં ખેતીની શરૂઆત 12 હજાર વર્ષ પહેલા થઈ હતી. જ્યારે ખેતી પહેલા માણસ શિકાર વગેરે દ્વારા જીવન નિર્વાહ કરતો હતો. આવી સ્થિતિમાં, જ્યારે માનવીએ તેમની જીવનશૈલીને પાક તરફ વાળ્યું ત્યારે તેની અસર લંબાઈ પર પડી. નિષ્ણાંતોનું કહેવું છે કે નાની ઉંચાઈ એ ખરાબ સ્વાસ્થ્યની નિશાની છે. આ સૂચવે છે કે તે સમયે મનુષ્યને યોગ્ય વિકાસ માટે પૂરતું પોષણ મળતું ન હતું.
કોણે કર્યુ રિસર્ચ
નવા સંશોધનનું નેતૃત્વ સ્ટેટ કોલેજ ઓફ પેન્સિલવેનિયા ખાતે પેન સ્ટેટ યુનિવર્સિટી ખાતે માનવશાસ્ત્ર વિભાગના સહાયક પ્રોફેસર સ્ટેફની માર્સિનિઆક દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું. પ્રોફેસર માર્સિનિયાક કહે છે કે તેમના સંશોધનમાં પ્રાચીન વ્યક્તિઓના હાડકાંને માપવા સાથે આનુવંશિક યોગદાનનો સમાવેશ થાય છે.
આ સંશોધનમાં આ વૈજ્ઞાનિકોએ શોધી કાઢ્યું છે કે ખેતી પહેલા મનુષ્ય શિકાર કરતો હતો અને શિકાર કરીને પોતાનું ગુજરાન ચલાવતો હતો. પરંતુ જ્યારે તેણે તેની જીવનશૈલીને પાક તરફ ફેરવી ત્યારે તેની ઊંચાઈમાં ધીરે ધીરે ફરક આવવા લાગ્યો. એટલે કે, લંબાઈમાં ઘટાડો તેમના નબળા સ્વાસ્થ્યનું પ્રતીક ગણી શકાય. આ સૂચવે છે કે શિકારમાંથી ખેતી તરફ વળવાને કારણે તે સમયે મનુષ્યને યોગ્ય વિકાસ માટે પૂરતું પોષણ મળતું ન હતું.
પ્રોફેસર સ્ટેફની માર્સિનિયાકે પણ ધ્યાન દોર્યું હતું કે કૃષિ જીવનશૈલીમાં પરિવર્તન સમગ્ર યુરોપમાં એકસાથે નથી, પરંતુ જુદા જુદા સમયે જુદા જુદા સ્થળોએ થયું છે. આ સંશોધનમાં અભ્યાસ કરાયેલા 167 માનવ હાડપિંજર સમગ્ર યુરોપમાં મળી આવ્યા હતા, જેમાંથી 67 માદા અને 100 નર હાડપિંજર હતા, જે 38 હજારથી 2,400 વર્ષ પહેલાં જીવતા હતા.
આ હાડપિંજર બ્રિટન, જર્મની, હંગેરી, રોમાનિયા, સ્પેન, પોલેન્ડ, લિથુઆનિયા, લાતવિયા, ચેક રિપબ્લિક, ક્રોએશિયા, ઇટાલી, ફ્રાન્સ, આયર્લેન્ડ, સ્કોટલેન્ડ, બલ્ગેરિયા અને નેધરલેન્ડ વગેરેમાં મળી આવ્યા હતા. સંશોધકોએ શોધી કાઢ્યું હતું કે પહેલા મનુષ્યની લંબાઈમાં 0.87 ઈંચનો તફાવત હતો. તે જ સમયે, પાછળથી આ સરેરાશ લંબાઈમાં 1.5 ઇંચનો ઘટાડો થયો હતો.
એનસાયક્લોપડિયા બ્રિટાનીકા અનુસાર, ગ્રીસમાં માનવીની ઊંચાઈમાં કૃષિની અસર લગભગ 9 હજાર વર્ષ પહેલાં શરૂ થઈ હતી. તે જ સમયે, બ્રિટનમાં, આગામી 2 હજાર વર્ષ સુધી માનવીની ઊંચાઈને અસર થઈ નથી. સંશોધનમાં એ પણ સામે આવ્યું છે કે માનવીની ઊંચાઈના 80 ટકા સુધી આનુવંશિક હોય છે, જ્યારે 20 ટકા પર્યાવરણને કારણે બદલાય છે. જોકે આ સંશોધન યુરોપના પ્રાચીન હાડપિંજર પર જ કરવામાં આવ્યું છે. જેના કારણે ભારતીય લોકોની લંબાઇ પર ખેતીની અસર શું છે તે કહી શકાય નહીં.