નવી દિલ્હીઃ 2022માં ખેડૂતોની આવક બમણી કરવામાં આવશે તેવી વડાપ્રધાન મોદીની જાહેરાત બાદ સરકારે માર્ચ 2022 સુધીમાં ખેડૂતોની આવક બમણી કરવાનો લક્ષ્યાંક રાખ્યો હતો. સમયમર્યાદા પૂરી થવા આવી છે, પરંતુ ખેડૂતોની આવક બમણી કરવાનો લક્ષ્યાંક હજુ ઘણો પાછળ છે.
કૃષિ અંગેની સંસદીય સમિતિએ ગુરુવારે પોતાનો અહેવાલ રજૂ કર્યો હતો. ભાજપના સાંસદ પીસી ગદ્દીગૌદર આ સંસદીય સમિતિના અધ્યક્ષ છે. આ કમિટીના રિપોર્ટ મુજબ સરકાર હજુ પણ તેના લક્ષ્યથી દૂર છે. જો કે, સમિતિએ ખેડૂતોની આવક બમણી કરવા માટે સરકાર દ્વારા ઉઠાવવામાં આવી રહેલા પગલાંની પણ પ્રશંસા કરી છે.
કમિટીએ પોતાના રિપોર્ટમાં બે સર્વેના આંકડા આપ્યા છે. આ સર્વે 2015-16 અને 2018-19 માટે છે. આ સર્વેને ટાંકીને સમિતિએ કહ્યું છે કે 2015-16માં દેશના ખેડૂતોની સરેરાશ માસિક આવક રૂ.8 હજાર 59 હતી, જે 2018-19 સુધીમાં વધીને રૂ.10,218 થઈ ગઈ છે. એટલે કે 4 વર્ષમાં માત્ર 2 હજાર 159 રૂપિયાનો વધારો થયો છે. સૌથી વધુ કમાણી મેઘાલયના ખેડૂતોની છે. અહીંના ખેડૂતની આવક દર મહિને 29 હજાર 348 રૂપિયા છે. પંજાબ બીજા નંબર પર છે, જ્યાં ખેડૂતો એક મહિનામાં 26 હજાર 701 રૂપિયા કમાય છે. તે જ રીતે 22,841 રૂપિયાની કમાણી સાથે ત્રીજા નંબર પર હરિયાણાના ખેડૂતો છે.
4 રાજ્યોમાં ખેડૂતોની આવક ઘટી
દેશમાં ચાર રાજ્યો એવા છે જ્યાં ખેડૂતોની આવક ઘટી છે. જેમાં ઝારખંડ, મધ્યપ્રદેશ, ઓડિશા અને નાગાલેન્ડનો સમાવેશ થાય છે. ઝારખંડના ખેડૂતોની આવકમાં દર મહિને 2 હજાર 173 રૂપિયાનો ઘટાડો થયો છે. નાગાલેન્ડના ખેડૂતોની આવકમાં 1,551 રૂપિયાનો ઘટાડો થયો છે. મધ્યપ્રદેશના ખેડૂતોની આવકમાં 1400 રૂપિયા અને ઓડિશાના ખેડૂતોની આવકમાં 162 રૂપિયાનો ઘટાડો થયો છે.
સમિતિએ સૂચન કર્યું છે કે આ રાજ્યોમાં ખેડૂતોની ઘટતી આવકના કારણો શોધવા માટે સરકારે એક વિશેષ ટીમની રચના કરવી જોઈએ. આ સાથે આ રાજ્યોમાં યોગ્ય પગલાં લેવાનું પણ સૂચન કરવામાં આવ્યું છે.ખેડૂતોની આવક વધી છે તો ખર્ચ પણ વધી રહ્યો છે. ગયા વર્ષે નવેમ્બરમાં સરકારે કહ્યું હતું કે જો તમે દર મહિને 10,218 રૂપિયા કમાઓ છો તો તમે 4,226 રૂપિયા ખર્ચો છો. ખેડૂત દર મહિને વાવણી અને ઉત્પાદન પાછળ 2 હજાર 959 રૂપિયા અને પશુપાલન પાછળ 1 હજાર 267 રૂપિયા ખર્ચે છે. એટલે કે ખેડૂતોના હાથમાં 6 હજાર રૂપિયા પણ બચતા નથી.
આટલી ઓછી કમાણીનાં કારણે ખેડૂતને લોન લેવાની ફરજ પડે છે. ગયા વર્ષે જુલાઈમાં નાણા મંત્રાલયે કહ્યું હતું કે 31 માર્ચ, 2021 સુધી ખેડૂતો પર 16.80 લાખ કરોડ રૂપિયાથી વધુની લોન બાકી છે. ત્યારે નાણા મંત્રાલયે પણ સ્પષ્ટ કર્યું હતું કે હાલમાં ખેડૂતોની લોન માફ કરવાનો કોઈ પ્રસ્તાવ નથી.
ખેડૂતોની આવક બમણી કરવા સરકાર શું કરી રહી છે?
બજેટ સત્રના બીજા તબક્કામાં કોંગ્રેસના સાંસદ સૈયદ નાસિર હુસૈને ખેડૂતોની આવક બમણી કરવાના વચન પર સવાલ ઉઠાવ્યા હતા. ત્યારે કૃષિ કલ્યાણ રાજ્ય મંત્રી કૈલાશ ચૌધરીએ જણાવ્યું હતું કે પીએમની જાહેરાત બાદ એક સમિતિની રચના કરવામાં આવી હતી. તેમણે કહ્યું કે સમિતિની રચના પછી સતત પ્રયાસોથી ઘણા નિર્ણયો કરવામાં આવ્યા હતા. જે હેઠળ આવક બમણી કરવા માટે ખર્ચ કેવી રીતે ઘટાડવો તેના પર કામ કરવામાં આવ્યું હતું.