નવરાત્રિ દરમિયાન મા દુર્ગાની વિશેષ પૂજા થાય છે. આ સમય દરમિયાન, ભક્તો દેવી માતાને પ્રસન્ન કરવા માટે ઘણા કાર્યો કરે છે. માન્યતાઓ અનુસાર, નવરાત્રિ દરમિયાન, માતા દેવીને પ્રસન્ન કરવા માટે શણગારવામાં આવે છે. આવો જાણીએ 16 શણગારમાં ક્યા શણગારનો સમાવેશ થાય છે અને તેનું શું મહત્વ છે.
માતાના શણગાર માટેની સામગ્રી:
લાલ ચુનરી, બંગડીઓ, અંગૂઠાની વીંટી, અત્તર, સિંદૂર, મહવર, બિંદી, મહેંદી, કાજલ, વેણી, ગળાની માળા અથવા મંગલસૂત્ર, પાયલ, નેઇલ પોલીશ, લિપસ્ટિક (લાલ), વેણીની રિબન, કાનની બુટ્ટી.
આ રીતે કરો માતાનો મેકઅપ
સૌથી પહેલા મા દુર્ગાની મૂર્તિની સ્થાપના કરવા માટે એક સ્ટૂલ લો અને તેના પર લાલ કે પીળું કપડું પાથરી દો. આ પછી, તેના પર માતાની મૂર્તિ અથવા ચિત્ર મૂકો. માતાને કુમકુમ તિલક લગાવો અને મેકઅપની તમામ વસ્તુઓ અર્પણ કરો. દેવી માતાને સોળ શણગાર ચઢાવવાથી ઘર અને જીવનમાં સૌભાગ્ય આવે છે. જીવનમાં ખુશીઓ જ રહે અને જીવનસાથીનું સ્વાસ્થ્ય સારું રહે.
અહીં જાણો કઈ છે સોળ શણગારઃ-
પ્રથમ શણગાર : બિંદી
બિંદીની ઉત્પત્તિ સંસ્કૃત ભાષાના બિંદુ શબ્દ પરથી થઈ છે. ભમર વચ્ચે રંગ અથવા કુમકુમ લગાવવી એ ભગવાન શિવની ત્રીજી આંખનું પ્રતીક માનવામાં આવે છે. પરિણીત મહિલાઓ પોતાના કપાળ પર કુમકુમ અથવા સિંદૂર લગાવવા જરૂરી માને છે. તેને પારિવારિક સમૃદ્ધિનું પ્રતીક માનવામાં આવે છે.
બીજો શણગાર : સિંદૂર
ઉત્તર ભારતના લગભગ તમામ પ્રાંતોમાં, સિંદૂરને સ્ત્રીઓ માટે લગ્નની નિશાની માનવામાં આવે છે અને લગ્ન પ્રસંગે, પતિ તેની પત્નીના મંગને સિંદૂરથી ભરે છે અને તેણીને જીવનભર સાથ આપવાનું વચન આપે છે.
ત્રીજો શણગાર : કાજલ
કાજલ આંખનો મેકઅપ છે. આ માત્ર આંખોની સુંદરતા જ નથી વધારતું, કાજલ દુલ્હન અને તેના પરિવારને લોકોની ખરાબ નજરથી પણ બચાવે છે.
ચોથો શણગાર : મહેંદી
મહેંદી વિના લગ્નનો મેકઅપ અધૂરો માનવામાં આવે છે. લગ્ન સમયે, કન્યા અને લગ્નમાં હાજરી આપતી પરિવારની પરિણીત મહિલાઓ તેમના પગ અને હાથ પર મહેંદી લગાવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે નવપરિણીત દુલ્હનના હાથ પર મહેંદી જેટલી જાડી હોય છે તેટલો જ તેનો પતિ તેને પ્રેમ કરે છે.
પાંચમો શણગાર : લગ્ન પહેરવેશ
ઉત્તર ભારતમાં, સામાન્ય રીતે લગ્ન સમયે, કન્યાને ઝરી વર્કથી સુશોભિત લાલ લગ્ન પહેરવેશ (ઘાગરા, ચોલી અને ઓઢાણી) પહેરાવવામાં આવે છે. પૂર્વીય ઉત્તર પ્રદેશ અને બિહારમાં, દુલ્હન શોભાયાત્રા દરમિયાન પીળા અને લાલ રંગની સાડીમાં સજ્જ છે. એ જ રીતે મહારાષ્ટ્રમાં લીલા રંગને શુભ માનવામાં આવે છે અને ત્યાં કન્યા લગ્ન સમયે મરાઠી શૈલીમાં લીલા રંગની સાડી પહેરે છે.
છઠ્ઠું શણગાર: ગજરા
જ્યાં સુધી દુલ્હનના બન પર સુગંધિત ફૂલોની માળા ન લગાવવામાં આવે ત્યાં સુધી તેનો મેકઅપ નિસ્તેજ લાગે છે. દક્ષિણ ભારતમાં, પરિણીત મહિલાઓ દરરોજ તેમના વાળમાં હરસિંગર ફૂલોનો ગજરો લગાવે છે.
સાતમો શ્રૃંગાર: માંગ ટીક્કા
સિંદૂરની સાથે માંગની વચ્ચે પહેરવામાં આવતા આ સોનાના દાગીના કન્યાની સુંદરતામાં વધારો કરે છે. એવી માન્યતા છે કે માંગ ટિક્કાને નવપરિણીત કન્યાના માથાની બરાબર મધ્યમાં પહેરવામાં આવે છે જેથી લગ્ન પછી, તેણી હંમેશા તેના જીવનમાં સાચા અને સીધા માર્ગને અનુસરે અને તે કોઈપણ પક્ષપાત વિના યોગ્ય નિર્ણય લઈ શકે.
આઠમો શણગાર: નાથ
લગ્ન પ્રસંગે, પવિત્ર અગ્નિની આસપાસ સાત ફેરા લીધા પછી, દેવી પાર્વતીના માનમાં નવપરિણીત કન્યાને નાકની વીંટી આપવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે પરિણીત સ્ત્રી દ્વારા નાકની વીંટી પહેરવાથી તેના પતિના સ્વાસ્થ્ય અને સંપત્તિમાં વધારો થાય છે.
નવમી શણગાર: કાનની બુટ્ટી
કાનમાં પહેરવામાં આવતું આ આભૂષણ ઘણા સુંદર આકારમાં આવે છે, જેને સાંકળની મદદથી કાન સાથે જોડવામાં આવે છે. લગ્ન પછી મહિલાઓ માટે કાનમાં બુટ્ટી પહેરવી જરૂરી માનવામાં આવે છે. તેની પાછળની માન્યતા એવી છે કે લગ્ન પછી પુત્રવધૂએ બીજાની વાત અને સાંભળવાથી દૂર રહેવું જોઈએ, ખાસ કરીને તેના પતિ અને સાસરિયાં.
દસમો શણગાર: ગળાનો હાર
ગળામાં પહેરવામાં આવેલો સોનાનો અથવા મોતીનો હાર પરિણીત સ્ત્રીની તેના પતિ પ્રત્યેની પ્રતિબદ્ધતાનું પ્રતીક માનવામાં આવે છે.
અગિયારમું શણગાર: આર્મલેટ
બંગડી જેવા આકારની આ જ્વેલરી સોના કે ચાંદીની બનેલી હોય છે. તે હાથોમાં સંપૂર્ણ રીતે બંધબેસે છે. તેથી જ તેને આર્મલેટ કહેવામાં આવે છે. અગાઉ, પરિણીત મહિલાઓ માટે હંમેશા આર્મલેટ પહેરવાનું ફરજિયાત માનવામાં આવતું હતું અને તે સાપના આકારમાં હતું. એવું માનવામાં આવે છે કે સ્ત્રીઓ માટે આર્મલેટ પહેરવાથી પરિવારની સંપત્તિનું રક્ષણ થાય છે અને અનિષ્ટ પર સારાની જીત થાય છે.
બારમો શણગાર: બંગડીઓ
અઢારમી સદીના શરૂઆતના વર્ષોથી સોનાનું બ્રેસલેટ લગ્નનું પ્રતીક માનવામાં આવે છે. હિન્દુ પરિવારોમાં સદીઓથી એવી પરંપરા રહી છે કે સાસુ-સસરા પોતાની મોટી પુત્રવધૂને ધાર્મિક વિધિ દરમિયાન સુખ અને સૌભાગ્યના આશીર્વાદ સાથે એ જ બંગડી આપતા હતા, જે તેમની સાસુ જ્યારે તે પહેલીવાર તેના સાસરે આવી ત્યારે તેણે તેને આપી હતી.
તેરમો શણગાર: વીંટી
સદીઓથી, લગ્ન પહેલા લગ્ન અથવા સગાઈ સમારોહમાં વર અને કન્યા દ્વારા એકબીજાને આપવામાં આવતી વીંટી પતિ અને પત્ની વચ્ચેના પરસ્પર પ્રેમ અને વિશ્વાસનું પ્રતીક માનવામાં આવે છે.
ચૌદમો શણગાર: કમરબંધ
કમરબંધ એ કમરની આસપાસ પહેરવામાં આવતું આભૂષણ છે, જે લગ્ન પછી સ્ત્રીઓ પહેરે છે, તે તેમના પાતળા શરીરને વધુ આકર્ષક બનાવે છે. સોના અથવા ચાંદીની બનેલી આ જ્વેલરીની સાથે આકર્ષક ચાવીની વીંટી હોય છે, જેમાં નવપરિણીત કન્યા તેની કમરની આસપાસ ચાવીઓનો સમૂહ લટકાવી રાખે છે. કમરબંધ એ પ્રતીક કરે છે કે કન્યા હવે તેના પોતાના ઘરની રખાત છે.
પંદરમો શણગાર : અંગુથા
અંગૂઠામાં વીંટી જેવા પહેરવામાં આવતા આ આભૂષણને આર્સી અથવા અંગુથા કહે છે. પરંપરાગત રીતે પહેરવામાં આવતી આ જ્વેલરીમાં એક નાનો અરીસો હોય છે.
સોળમી શણગાર: પાયલ
પગમાં પહેરવામાં આવતી આ જ્વેલરીનો મધુર અવાજ ઘરના દરેક સભ્યને નવપરિણીત કન્યાના આગમનનો સંકેત આપે છે. જૂના જમાનામાં, પાયલના કણસણથી, ઘરના વૃદ્ધ પુરુષોને ખબર પડી કે પુત્રવધૂ આવી રહી છે અને તેઓ તેમના માર્ગમાંથી ખસી જતા.
નવરાત્રિ દરમિયાન માતાને સોળ શૃંગાર કરવા ઉપરાંત મહિલાઓએ સોળ શણગાર પણ કરવા જોઈએ. ઋગ્વેદમાં પણ સોળ શણગારનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે. જેમાં કહેવાયું છે કે સોળ શણગાર માત્ર સુંદરતા જ નથી વધારતા પરંતુ ભાગ્ય પણ વધારે છે. તેથી, દેવી ભગવતીને પ્રસન્ન કરવા માટે, સ્ત્રીઓએ આ પવિત્ર તહેવાર પર સોળ શણગાર ચઢાવવા જોઈએ અને તે પોતે પણ કરવા જોઈએ.
આચાર્ય તુષાર જોષી
રાજકોટ.