Banking Crisis: દુનિયા ગ્લોબલ બેંકિંગ કટોકટી સામે ઝઝૂમી રહ્યું છે. અમેરિકા અને યુરોપની બેંકો બેંકિંગ કટોકટીમાંથી પસાર થઈ રહી છે. છેલ્લા બે સપ્તાહમાં અમેરિકાની મોટી બેંકો સિલિકોન વેલી બેંક, સિગ્નેચર બેંકને તાળા વાગી ગયા છે. તો સ્વિત્ઝર્લેન્ડની ક્રેડિટ સુઈસ બેંક નાદાર થઈ ગઈ છે. યુબીએસ બેંકે ક્રેડિટ સ્વિસ ખરીદવાની જાહેરાત કરી હોવા છતાં ભલે આ જાહેરાત ક્રેડિટ સુઈસને જીવંત બનાવી દે, પરંતુ તેણે લાખો રોકાણકારોને ડુબાડ્યા છે. ગણતરીના સમયમાં જ અબજો રૂપિયાનું ધોવાણ થયું છે. એક અહેવાલ મુજબ, યુએસબી બેંક સાથે મર્જર સાથે ક્રેડિટ સ્વિસે તેના વધારાના ટાયર-1 બોન્ડ્સ એટલે કે AT-1 બોન્ડ્સને રાઈટ-ઓફ કરવાની જાહેરાત કરી છે.
અબજો રૂપિયા સ્વાહા
ક્રેડિટ સ્વિસની આ જાહેરાત બાદ લાખો રોકાણકારોના અબજો રૂપિયા ધોવાઈ ગયા છે. AT-1 બોન્ડને શૂન્ય પર લખવાની ક્રેડિટ સુઈસની જાહેરાતે લાખો રોકાણકારોમાં ચિંતા વધારી છે. સ્વિસ રેગ્યુલેટર FINMAના આદેશ બાદ ક્રેડિટ સુઈસે આ નિર્ણય લીધો છે. આ સમાચારે ક્રેડિટ સ્વિસના આ બોન્ડનું મૂલ્ય શૂન્ય સુધી ઘટાડ્યું છે. જાહેર છે કે, AT-1 બોન્ડની કુલ કિંમત 17.24 અબજ ડોલર એટલે કે લગભગ 1 લાખ 42 હજાર 492 કરોડ રૂપિયા છે. હવે તેની કિંમત શૂન્ય થઈ ગઈ છે.
યસ બેંક કેમ યાદ આવી?
ક્રેડિટ સ્વિસના આ નિર્ણયે લોકોને યસ બેંકની યાદ અપાવી છે. માર્ચ 2020 માં, યસ બેંક, જે વિનાશની આરે પહોંચી ગઈ હતી, તેણે તેના વધારાના ટાયર-1 (AT-1) ને પણ રાઇટ કરી દીધા. આનો અર્થ એ થયો કે આ બોન્ડ ખરીદનારા રોકાણકારોને ન તો મુદ્દલ મળે છે કે ન તો બેંક તેમને વ્યાજ ચૂકવશે. એટલે કે રોકાણકારોના આખા નાણા જતી રહેશે. ક્રેડિટ સ્વિસની આ જાહેરાત પછી લોકો યસ બેંકની ખોટ અનુભવી રહ્યા છે. સોશિયલ મીડિયા પર લોકો તેના વિશે વાત કરી રહ્યા છે.
શું હતો યસ બેંકનો મામલો?
ભારતમાં યસ બેંક કૌભાંડમાં સમાન બોન્ડધારકોને આંચકો લાગ્યો હતો. માર્ચ 2020માં આરબીઆઈએ સંઘર્ષ કરી રહેલી યસ બેંકને પુનર્ગઠન યોજનાના ભાગ રૂપે તેના AT1 બોન્ડને રાઈટ ઓફ કરવાનો આદેશ આપ્યો હતો. આરબીઆઈએ બેંકને બચાવવા માટે આ નિર્ણય લીધો, કારણ કે બેંક પાસે બોન્ડ ધારકોને ચૂકવવા માટે પૈસા બચ્યા નથી. આરબીઆઈની સંમતિથી યસ બેંકે રૂ. 8,415 કરોડના મૂલ્યના AT-1 બોન્ડને રાઈટ ઓફ કરી દીધા છે અને તેનું મૂલ્ય ઘટાડીને શૂન્ય કરી દીધું છે. આ બોન્ડ્સમાં રોકાણ કરનારા લોકોએ કરોડો રૂપિયા ગુમાવ્યા. જોકે આ મામલો કોર્ટમાં પહોંચ્યો હતો.
AT-1 બોન્ડ્સ શું છે
વધારાના ટાયર-1 બોન્ડ એવા બોન્ડ છે કે જેમાં પાકતી મુદત હોતી નથી. આ બોન્ડમાં રોકાણ જોખમથી ભરપૂર છે. આ અસુરક્ષિત બોન્ડ છે અને તેથી તેના પર વ્યાજ પણ વધારે છે. બેંકો તેમની મૂડી વધારવા માટે આ બોન્ડ બહાર પાડે છે. એકવાર ઈશ્યુ થઈ જાય પછી બેંક તેને પાછી લઈ શકતી નથી. એટલું જ નહીં, બેંક પાસે તેના વ્યાજની ચુકવણી રોકવાનો અધિકાર પણ અનામત છે. જો બેંકની કુલ મૂડી ચોક્કસ મર્યાદાથી નીચે જાય છે, તો બેંક કાં તો આ બોન્ડને શેરમાં રૂપાંતરિત કરી શકે છે અથવા તેનું મૂલ્ય શૂન્ય સુધી ઘટાડી શકે છે. રોકાણકારો ઊંચા વ્યાજનું જોખમ લઈને આ બોન્ડમાં રોકાણ કરે છે.