Budget 2024: દેશનું સામાન્ય બજેટ (બજેટ 2024) રજૂ થવાનું છે અને 1 ફેબ્રુઆરી, 2024ના રોજ કેન્દ્રીય નાણા મંત્રી નિર્મલા સીતારમણ સંસદમાં જનતા સમક્ષ બજેટ રજૂ કરશે. નોંધનીય છે કે સામાન્ય બજેટ એ દેશના નાણાકીય સ્થિતિનો સંપૂર્ણ હિસાબ હોય છે અને તેને રજૂ કરવાની જવાબદારી સામાન્ય રીતે નાણામંત્રીની હોય છે, પરંતુ ભારતીય બજેટના ઈતિહાસમાં એવા ત્રણ પ્રસંગો આવ્યા છે જ્યારે વડાપ્રધાને સંસદમાં બજેટ રજૂ કરવું પડ્યું. ચાલો જાણીએ આ વડાપ્રધાનો વિશે અને તેમને આ નિર્ણય કેમ લેવો પડ્યો?
જવાહરલાલ નેહરુએ બજેટ રજૂ કર્યું
ભારતના પ્રથમ વડાપ્રધાન જવાહરલાલ નેહરુએ વડાપ્રધાન તરીકે સંસદમાં દેશનું સામાન્ય બજેટ રજૂ કર્યું હતું. તેઓ એક નહીં પરંતુ બે વખત દેશના નાણામંત્રીનો કાર્યભાર પણ સંભાળી ચૂક્યા છે. સૌ પ્રથમ, 24 જુલાઈ 1956 થી 30 ઓગસ્ટ 1956 સુધી તેમણે પ્રથમ વખત નાણા મંત્રાલયનો કાર્યભાર સંભાળ્યો.
આ પછી તેઓ 13 ફેબ્રુઆરી 1958 થી 13 માર્ચ 1958 સુધી માત્ર 29 દિવસ માટે બીજી વખત નાણાં પ્રધાન રહ્યા હતા. આ તે સમય હતો જ્યારે તેમણે બજેટ રજૂ કરવાનું હતું. વાસ્તવમાં તત્કાલીન નેહરુ સરકારમાં નાણામંત્રી ટીટી કૃષ્ણમચારીને મૂંદડા કૌભાંડના કારણે પદ પરથી રાજીનામું આપવું પડ્યું હતું અને તેના કારણે પીએમ જવાહરલાલ નેહરુએ સંસદમાં બજેટ રજૂ કર્યું હતું.
ઈન્દિરા ગાંધીએ પણ સંસદમાં બજેટ વાંચ્યું હતું
જવાહરલાલ નેહરુ પછી ઈન્દિરા ગાંધી દેશના એવા બીજા વડાપ્રધાન બન્યા જેમણે સંસદમાં બજેટ ભાષણ આપ્યું હતું. ઈન્દિરા ગાંધીની સરકાર દરમિયાન પણ કંઈક આવું જ બન્યું હતું જેના કારણે નાણા મંત્રાલયની જવાબદારી તેમના ખભા પર આવી ગઈ હતી. વાસ્તવમાં તત્કાલીન ઇન્દિરા સરકારમાં નાણાં પ્રધાન મોરારજી દેસાઈના રાજીનામા પછી તેમણે નાણાં પ્રધાનનો કાર્યભાર સંભાળ્યો અને નાણાકીય વર્ષ 1970-71નું બજેટ રજૂ કર્યું.
રાજીવ ગાંધીને પણ બજેટ રજૂ કરવાની તક મળી હતી
દેશના વડાપ્રધાન રહીને સંસદમાં બજેટ રજૂ કરનાર ત્રીજા વડાપ્રધાન પણ ગાંધી-નેહરુ પરિવારના હતા. હા, અમે પૂર્વ વડાપ્રધાન રાજીવ ગાંધીની વાત કરી રહ્યા છીએ જેમણે પીએમ તરીકે દેશના નાણાકીય હિસાબો એટલે કે બજેટ રજૂ કર્યા હતા. તત્કાલીન સરકારમાંથી નાણામંત્રી વીપી સિંહ બહાર થયા બાદ વડાપ્રધાન રાજીવ ગાંધીએ નાણામંત્રીનો કાર્યભાર સંભાળ્યો હતો. તેમણે નાણાકીય વર્ષ 1987-88 માટે સામાન્ય બજેટ રજૂ કર્યું હતું