(મનીષ કુમાર)
LPG Cylinder Lifecycle: જો તમે ઘરમાં રસોઈ બનાવવા માટે LPG સિલિન્ડરનો ઉપયોગ કરો છો તો આ સમાચાર તમારા માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. છેલ્લા પાંચ વર્ષમાં LPG સિલિન્ડરને કારણે દેશમાં કુલ 4082 દુર્ઘટના છે. આવી સ્થિતિમાં એ જાણવું ખૂબ જ જરૂરી છે કે તમારા ઘરમાં આવતા એલપીજી સિલિન્ડરની લાઈફ સાઈકલ કેટલો સમય ચાલે છે. ઉપરાંત, કોઈપણ અકસ્માતના કિસ્સામાં વીમાની જોગવાઈ શું છે?
LPG સિલિન્ડરની સુરક્ષાનો મુદ્દો સંસદમાં ઉઠાવાયો
લોકસભામાં પેટ્રોલિયમ મંત્રીને એલપીજી સિલિન્ડરના સલામતી ધોરણો વિશે એક પ્રશ્ન પૂછવામાં આવ્યો હતો, જેમાં સિલિન્ડરનું સરેરાશ જીવન અને સરેરાશ રિસાયક્લિંગ અવધિનો સમાવેશ થાય છે. પેટ્રોલિયમ મંત્રીને એવો પણ સવાલ કરવામાં આવ્યો હતો કે ઘરેલુ એલપીજી સિલિન્ડરનો ઉપયોગ ઘણા વર્ષોથી રિસાઇકલિંગ વિના કરવામાં આવે છે, જેના કારણે સિલિન્ડર વિસ્ફોટની ઘટનાઓ સામે આવી છે અને છેલ્લા પાંચ વર્ષમાં સિલિન્ડર વિસ્ફોટની આવી કેટલી ઘટનાઓ બની છે?
LPG સિલિન્ડરનું BIS દ્વારા ટેસ્ટિંગ
આ પ્રશ્ન પર પેટ્રોલિયમ રાજ્ય મંત્રી રામેશ્વર તેલીએ તેમના લેખિત જવાબમાં જણાવ્યું હતું કે, એલપીજી સિલિન્ડર ભારતીય માપદંડો અનુસાર બનાવવામાં આવે છે. સિલિન્ડરના દરેક બેચને મોકલતા પહેલા, ભારતીય માનક બ્યુરો દ્વારા પરીક્ષણ કરવામાં આવે છે. BIS પ્રમાણપત્ર પ્રાપ્ત કર્યા પછી, મુખ્ય વિસ્ફોટક નિયંત્રક (CCoE), નાગપુર અથવા તેમના પ્રતિનિધિ દ્વારા સિલિન્ડરમાં LPG ભરવાનો ઉપયોગ કરવાની પરવાનગી આપવામાં આવે છે.
10 વર્ષ પછી દરેક સિલિન્ડરનું ટેસ્ટિંગ ફરજિયાત છે
પેટ્રોલિયમ રાજ્ય મંત્રીએ કહ્યું કે ગેસ સિલિન્ડર નિયમો 2016 મુજબ દરેક સિલિન્ડરની ફિટનેસ તપાસવી ખૂબ જ જરૂરી છે. ઉત્પાદનની તારીખથી 10 વર્ષ પછી સિલિન્ડરનું ફરીથી પરીક્ષણ કરવામાં આવે છે. અને આ પછી, દર પાંચ વર્ષે પરીક્ષણ જરૂરી છે. PESO (પેટ્રોલિયમ એન્ડ એક્સપ્લોઝિવ સેફ્ટી ઓર્ગેનાઈઝેશન) ના નિયમો હેઠળ સુરક્ષાને ધ્યાનમાં રાખીને સિલિન્ડર પરીક્ષણ કરવામાં આવે છે.
એલપીજી સિલિન્ડર અકસ્માતના આ કારણો છે
રામેશ્વર તેલીએ જણાવ્યું કે જે સિલિન્ડરનું ટેસ્ટિંગ કરવાનું હોય છે તેને એલપીજી ફિલિંગ પ્લાન્ટમાં અલગથી રાખવામાં આવે છે અને તેનો ઉપયોગ કરતા પહેલા તેનું ટેસ્ટિંગ કરવામાં આવે છે. જે એલપીજી સિલિન્ડરનું પરીક્ષણ કરવાનું છે તે ન તો ભરવામાં આવે છે કે ન તો મોકલવામાં આવે છે. તેમણે કહ્યું કે એલપીજી સિલિન્ડરને લગતા અકસ્માતોના ઘણા કારણો છે જેમાં સિલિન્ડરમાંથી લીકેજ, એલપીજીનું સ્થાનિકમાંથી બિન-ઘરેલું સિલિન્ડરમાં ટ્રાન્સફર, બિન-મંજૂર સાધનોનો ઉપયોગ, ગ્રાહકના ઘરમાં ખોટો ઉપયોગ, હોઝ પાઇપની નિષ્ફળતાનો સમાવેશ થાય છે. એલપીજી સિલિન્ડર સમયસર બદલવામાં ન આવવું, ઓ-રિંગની નિષ્ફળતા, એલપીજી નળીમાંથી લીકેજ, ગેસ સ્ટોવમાંથી લીકેજ અને અન્ય કારણોસર વધુ પડતી ગરમીને કારણે પણ દુર્ઘટના થઈ શકે છે. તેમણે કહ્યું કે છેલ્લા પાંચ વર્ષમાં LPG સિલિન્ડર સાથે સંકળાયેલા 4082 અકસ્માતો થયા છે.
એલપીજી ગ્રાહકને વીમા કવચ મળે છે
જ્યારે પેટ્રોલિયમ મંત્રીને એલપીજી સિલિન્ડરના કારણે થતા અકસ્માતોને કારણે વળતરની જોગવાઈ અંગે પ્રશ્ન પૂછવામાં આવ્યો ત્યારે રામેશ્વર તેલીએ કહ્યું કે ઓઈલ માર્કેટિંગ કંપનીઓ (ઓએમસી) ઓઈલ ઈન્ડસ્ટ્રી માટે જાહેર જવાબદારી નીતિ હેઠળ વીમા પોલિસી લે છે, જેમાં તમામ એલપીજી ગ્રાહકોને લાભ મળે છે. જેઓ OMC સાથે નોંધાયેલા છે. આ પોલિસીમાં ઓઇલ માર્કેટિંગ કંપનીઓ વીમા પોલિસી દ્વારા એલપીજીને કારણે થતા અકસ્માતોને કારણે થયેલા નુકસાનની ભરપાઈ કરે છે. જેમાં, વ્યક્તિગત અકસ્માત કવર હેઠળ મૃત્યુના કિસ્સામાં, 6 લાખ રૂપિયાનું કવર ઉપલબ્ધ છે. ઘટના દીઠ રૂ. 30 લાખના તબીબી ખર્ચને આવરી લેવાની જોગવાઈ છે જેમાં વ્યક્તિ દીઠ રૂ. 2 લાખનો સમાવેશ થાય છે. જો ગ્રાહકની નોંધાયેલ મિલકતને નુકસાન થાય છે, તો 2 લાખ રૂપિયા સુધીનું કવર ઉપલબ્ધ છે.