Diesel Crisis Likely: સમગ્ર વિશ્વની અર્થવ્યવસ્થાને વેગ આપવા માટે, ડીઝલ કરતાં વધુ કોઈ બળતણની જરૂર નથી. ટ્રક, બસ, જહાજ અને ટ્રેન માત્ર ડીઝલ પર ચાલે છે. આ ઉપરાંત બાંધકામ, ઉત્પાદન ઉપરાંત ખેતીમાં પણ ડીઝલનો ઉપયોગ થાય છે. ઠંડા દેશોમાં ઘરોને ગરમ રાખવા માટે ડીઝલનો પણ ઉપયોગ થાય છે. નેચરલ ગેસના ભાવ આસમાને છે ત્યારે ઘણી જગ્યાએ ગેસને બદલે ડીઝલનો ઉપયોગ કરવામાં આવી રહ્યો છે. પરંતુ આગામી મહિનાઓમાં પુરવઠામાં અછતને કારણે વિશ્વના દરેક એનર્જી માર્કેટમાં ડીઝલની કટોકટી ઉભી થવા જઈ રહી છે.
ડીઝલ મોંઘુ થઈ શકે છે!
ડીઝલની કટોકટીના કારણે ભાવમાં ધરખમ વધારો થવાની ધારણા છે. જેના કારણે ઘરોને ગરમ રાખવા માટે મોટી રકમ ખર્ચવી પડી શકે છે. માત્ર અમેરિકામાં જ ડીઝલના ભાવમાં વધારાને કારણે ત્યાંની અર્થવ્યવસ્થા પર 100 અબજ ડોલરનો નાણાકીય બોજ વધવાનો અંદાજ છે. યુએસમાં ડીઝલ અને હીટિંગ ઓઈલનો સ્ટોક ચાર દાયકાના તળિયે છે. ઉત્તર પશ્ચિમ યુરોપમાં પણ સ્ટોકની અછત છે. રશિયા પર લાદવામાં આવેલા આર્થિક પ્રતિબંધો લાગુ થયા બાદ માર્ચ 2023માં સંકટ વધુ ઘેરી બની શકે છે. ડીઝલની કટોકટીનો અંદાજ એ વાત પરથી લગાવી શકાય છે કે વૈશ્વિક નિકાસ બજારમાં ડીઝલની એવી કટોકટી છે કે પાકિસ્તાન જેવા ગરીબ દેશો સ્થાનિક જરૂરિયાતો માટે સપ્લાય કટોકટીનો સામનો કરી રહ્યા છે. ન્યુયોર્ક હાર્બરના સ્પોટ માર્કેટમાં આ વર્ષે ડીઝલના ભાવમાં 50 ટકાનો વધારો થયો છે, જે બેન્ચમાર્ક છે. નવેમ્બરમાં કિંમત $4.90 પ્રતિ ગેલન પર પહોંચી ગઈ છે, જે એક વર્ષ પહેલા કરતા બમણી છે. ઉત્તર પશ્ચિમ યુરોપમાં ડીઝલ વાયદાનો દર બ્રેન્ટ ક્રૂડ કરતાં $40 વધુ છે.
શા માટે અછત છે?
સમગ્ર વિશ્વમાં રિફાઇનિંગ ક્ષમતામાં ઘટાડો થયો છે. ક્રૂડ ઓઈલના સપ્લાયને લઈને પણ સમસ્યાઓ છે. પરંતુ જ્યારે ક્રૂડને પેટ્રોલ અને ડીઝલમાં રિફાઇન કરવું પડે ત્યારે મુશ્કેલીઓ વધી જાય છે. કોરોના મહામારી દરમિયાન માંગમાં ઘટાડો થયા બાદ રિફાઈનિંગ કંપનીઓએ તેમના ઘણા ઓછા નફાકારક પ્લાન્ટ બંધ કર્યા હતા. 2020 થી, યુએસ રિફાઇનિંગ ક્ષમતામાં દરરોજ 10 લાખ બેરલનો ઘટાડો થયો છે. તો યુરોપમાં શિપિંગ વિક્ષેપ અને કામદારોની હડતાલને કારણે રિફાઇનિંગને અસર થઈ છે. રશિયા તરફથી સપ્લાય બંધ થયા બાદ મુશ્કેલીઓ વધુ વધવાની છે. યુરોપના દેશો ડીઝલ પર સૌથી વધુ નિર્ભર છે. ફેબ્રુઆરીમાં, પ્રતિબંધ યુરોપિયન યુનિયનના દરિયાઈ માર્ગો રશિયાને પહોંચાડવા પર અમલમાં આવશે. પરંતુ જો રશિયાથી આવતા સપ્લાયનો વિકલ્પ ન મળ્યો તો યુરોપની અર્થવ્યવસ્થા પર ખરાબ અસર પડી શકે છે. ઠંડીના કારણે યુરોપની સમસ્યા વધુ ગંભીર બની શકે છે. યુરોપ હજુ પણ રશિયા પાસેથી ડીઝલ આયાત કરે છે, તેની સાથે સાઉદી અરેબિયા, ભારત જેવા દેશોમાંથી પણ આયાત કરવામાં આવે છે.
ગરીબ દેશો પર અસર
ડીઝલની કટોકટીથી ભારત અને ચીનની રિફાઈનિંગ કંપનીઓને ફાયદો થશે, જે મોંઘા દરે વેચી શકશે. જ્યારે ગરીબ દેશો માટે ડીઝલ ખરીદવું મુશ્કેલ બની શકે છે. ઉદાહરણ તરીકે, શ્રીલંકાને ઇંધણ ખરીદવામાં મુશ્કેલીઓનો સામનો કરવો પડી રહ્યો છે. જ્યારે થાઈલેન્ડે ડીઝલ પરના ટેક્સમાં ઘટાડો કર્યો છે, ત્યારે વિયેતનામ સપ્લાય વધારવા માટે ઈમરજન્સી પગલાં લઈ રહ્યું છે.