Indian Rupee: ભારતીય રૂપિયો ટૂંક સમયમાં ડોલર અને પાઉન્ડની જેમ આંતરરાષ્ટ્રીય ચલણ તરીકે ઓળખાઈ શકે છે. ભારતીય રિઝર્વ બેંકની સમિતિએ રૂપિયાને આંતરરાષ્ટ્રીય ચલણ બનાવવા માટે ઘણા ટૂંકા ગાળાના અને લાંબા ગાળાના સૂચનો આપ્યા હતા. આ સૂચનોમાં ઈન્ટરનેશનલ મોનેટરી ફંડના સ્પેશિયલ ડ્રોઈંગ રાઈટ્સ (SDR) બાસ્કેટમાં ભારતીય રૂપિયાનો સમાવેશ અને ક્રોસ બોર્ડર બિઝનેસ ટ્રાન્ઝેક્શન માટે RTGS (રિયલ ટાઈમ ગ્રોસ સેટલમેન્ટ)નો આંતરરાષ્ટ્રીય ઉપયોગ સામેલ છે.
આ ઉપરાંત રૂપિયામાં વેપાર સેટલમેન્ટ માટે નિકાસકારોને વ્યાજબી પ્રોત્સાહન આપવાની પણ ભલામણ કરવામાં આવી છે. SDR એ આંતરરાષ્ટ્રીય અનામત સંપત્તિ છે જે IMF સભ્ય દેશોના સત્તાવાર ચલણ અનામતને પૂરક બનાવવા માટે બનાવવામાં આવી છે. જરૂરિયાત સમયે SDR જૂથમાંથી દેશને રોકડ આપવામાં આવે છે. SDRમાં યુએસ ડોલર, યુરો, ચીની યુઆન, જાપાનીઝ યેન અને બ્રિટિશ પાઉન્ડનો સમાવેશ થાય છે.
રિઝર્વ બેંકના આ આંતર-વિભાગીય જૂથની રચના ડિસેમ્બર 2021માં કરવામાં આવી હતી. તેનો ઉદ્દેશ આંતરરાષ્ટ્રીય ચલણ તરીકે રૂપિયાની વર્તમાન સ્થિતિની સમીક્ષા કરવાનો અને ભારતીય રૂપિયાના આંતરરાષ્ટ્રીયકરણ માટે માર્ગ નકશો બનાવવાનો હતો.
આરબીઆઈના એક્ઝિક્યુટિવ ડાયરેક્ટર આરએસ રાઠોની આગેવાની હેઠળના ઈન્ટર-ડિપાર્ટમેન્ટલ ગ્રુપ (આઈડીજી) એ તેના અહેવાલમાં જણાવ્યું હતું કે રૂપિયાનું આંતરરાષ્ટ્રીયકરણ એ એક પ્રક્રિયા છે, જેને ભૂતકાળમાં લીધેલા તમામ પગલાંને આગળ વધારવા માટે સતત પ્રયત્નોની જરૂર છે.
સમિતિએ ટૂંકા ગાળાના પગલાં તરીકે ભારતીય રૂપિયા અને સ્થાનિક ચલણમાં બિલિંગ, પતાવટ અને ચુકવણી માટે દ્વિપક્ષીય અને બહુપક્ષીય વેપાર વ્યવસ્થા પરના પ્રસ્તાવોની તપાસ કરવાનું સૂચન કર્યું છે.
સમિતિએ ભલામણ કરી હતી કે ભારતમાં અને ભારતની બહાર બંને દેશોના પ્રવાસીઓ દ્વારા રૂપિયાના ખાતા (વિદેશી બેંકોના નોસ્ટ્રો ખાતા સિવાય) ખોલવા પ્રોત્સાહિત કરવા માટે એક માળખું અને પ્રમાણભૂત અભિગમ અપનાવવાની જરૂર છે. નોસ્ટ્રો ખાતું વિદેશી ચલણના રૂપમાં એક બેંક દ્વારા બીજી બેંકમાં જાળવવામાં આવેલ ખાતાનો ઉલ્લેખ કરે છે.
સમિતિએ ભારતીય રૂપિયો બજારને પ્રોત્સાહન આપીને ક્રોસ બોર્ડર ટ્રાન્ઝેક્શન માટે અન્ય દેશો સાથે ભારતીય પેમેન્ટ સિસ્ટમ્સનું એકીકરણ અને નાણાકીય બજારોને મજબૂત બનાવવાનું સૂચન કર્યું છે જે વૈશ્વિક સ્તરે તમામ પાંચ કામકાજના દિવસોમાં 24x7 ચાલે છે. તેણે ભારતને રૂપિયાની લેવડ-દેવડ અને કિંમત શોધ માટે હબ તરીકે પ્રમોટ કરવાની પણ ભલામણ કરી છે.