Budget For Tribal: કેન્દ્રીય નાણાં પ્રધાન નિર્મલા સીતારમણે 1 ફેબ્રુઆરીએ ભારત સરકારનું બજેટ 2023-24 (બજેટ 2023-24) રજૂ કર્યું. આ બજેટમાં આદિવાસીઓ માટે મોટી રકમ ફાળવવામાં આવી છે. કેન્દ્ર સરકારે ખાસ કરીને સંવેદનશીલ આદિવાસી જૂથોની સામાજિક-આર્થિક સ્થિતિમાં સુધારો કરવા માટે આગામી ત્રણ વર્ષમાં રૂ. 15,000 કરોડના વિકાસ કાર્યો શરૂ કરવાની જાહેરાત કરી છે.
આ સાથે આદિવાસી બાબતોના મંત્રાલયના બજેટને વધારીને 12,414.95 કરોડ રૂપિયા કરવામાં આવી છે, જે પાછલા નાણાકીય વર્ષ કરતાં લગભગ 48% વધુ છે. આ વર્ષે દેશના 9 રાજ્યોમાં ચૂંટણી છે અને સરકારના આ પગલાને તેની સાથે પણ જોડવામાં આવી રહ્યું છે. વર્ષ 2023માં 9 રાજ્યોમાં વિધાનસભા ચૂંટણી યોજાવા જઈ રહી છે - કર્ણાટક, મધ્યપ્રદેશ, રાજસ્થાન, છત્તીસગઢ, તેલંગાણા, મેઘાલય, મિઝોરમ, નાગાલેન્ડ અને ત્રિપુરા. આ ચૂંટણીઓને 2024ની સામાન્ય ચૂંટણી પહેલાની સેમીફાઈનલ માનવામાં આવી રહી છે. આમાંના ઘણા રાજ્યોમાં આદિવાસી વસ્તી સરકારની રચનામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવશે.
આ રાજ્યોમાં આદિવાસી વસ્તીની મહત્વની ભૂમિકા
છત્તીસગઢ અને ત્રિપુરામાં 30% થી વધુ આદિવાસી વસ્તી છે. મેઘાલય અને નાગાલેન્ડમાં 85% થી વધુ આદિવાસી વસ્તી છે, જ્યારે મિઝોરમમાં 90% આદિવાસી વસ્તી છે. આદિજાતિ બાબતોના મંત્રાલયને ચાલુ નાણાકીય વર્ષમાં 8,401.92 કરોડ રૂપિયા ફાળવવામાં આવ્યા હતા, જે બાદમાં સુધારેલા અંદાજમાં વધીને 7,281 કરોડ રૂપિયા થઈ ગયા હતા.
બુધવારે તેમના બજેટ ભાષણમાં નાણામંત્રીએ આગામી ત્રણ વર્ષમાં ઉપલબ્ધ કરાવવાના પ્રધાનમંત્રી PVTG વિકાસ મિશન માટે 15,000 કરોડ રૂપિયાની જાહેરાત કરી હતી. ગયા વર્ષે PVTG ના વિકાસ માટે 252 કરોડ રૂપિયા ફાળવવામાં આવ્યા હતા. સુધારેલા અંદાજમાં તે ઘટાડીને રૂ. 124.79 કરોડ કરવામાં આવ્યો હતો.
એકલવ્ય શાળાનું બજેટ વધ્યું
નાણામંત્રીએ આગામી ત્રણ વર્ષમાં 740 એકલવ્ય મોડેલ રેસિડેન્શિયલ સ્કૂલો માટે 38,800 શિક્ષકો અને સહાયક સ્ટાફની ભરતી કરવાની પણ જાહેરાત કરી હતી. આદિજાતિ મંત્રાલય એકલવ્ય શાળાઓ ચલાવે છે. દેશભરના અંતરિયાળ વિસ્તારોમાંથી લગભગ 3.5 લાખ આદિવાસી વિદ્યાર્થીઓ અહીં અભ્યાસ કરે છે. એકલવ્ય શાળાઓ માટે ફાળવેલ બજેટ પણ 2022-23માં રૂ. 2,000 કરોડથી વધીને 2023-24માં રૂ. 5,943 કરોડ થયું છે.
કેન્દ્રીય આદિજાતિ બાબતોના મંત્રી અર્જુન મુંડાએ તેને "અમૃત કાળ"નું બજેટ ગણાવ્યું છે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે “પ્રથમ વખત આદિમ જાતિઓ માટે વિકાસ મિશન શરૂ કરવામાં આવશે જેથી આદિવાસી જૂથોની સામાજિક-આર્થિક સ્થિતિમાં સુધારો કરી શકાય, જેથી આદિમ જાતિઓની વસાહતોને પ્રાથમિક સુવિધાઓથી સજ્જ કરી શકાય. આગામી ત્રણ વર્ષમાં આ યોજનાને લાગુ કરવા માટે રૂ. 15,000 કરોડ ઉપલબ્ધ કરાવવામાં આવશે."
સીતારમણે અસરગ્રસ્ત આદિવાસી વિસ્તારો માટે 2047 સુધીમાં સિકલ સેલ એનિમિયાને દૂર કરવા માટે એક મિશન શરૂ કરવાની પણ જાહેરાત કરી છે. નાણામંત્રીએ કારીગરો અને કારીગરો માટે પીએમ-વિકાસ પેકેજની પણ જાહેરાત કરી. તેમણે કહ્યું કે આનાથી અનુસૂચિત જાતિ, અનુસૂચિત જનજાતિ, ઓબીસી, મહિલાઓ અને નબળા વર્ગના લોકોને ઘણો ફાયદો થશે.
નાણામંત્રીએ માહિતી આપી હતી કે આ યોજનામાં માત્ર નાણાકીય સહાયનો જ સમાવેશ થતો નથી પરંતુ તેમાં અદ્યતન કૌશલ્ય પ્રશિક્ષણ, આધુનિક ડિજિટલ ટેક્નોલોજીનું જ્ઞાન, કાર્યક્ષમ ગ્રીન ટેક્નોલોજી, બ્રાન્ડ પ્રમોશન, સ્થાનિક અને વૈશ્વિક બજારો સાથે જોડાણ, ડિજિટલ ચૂકવણી અને સામાજિક સુરક્ષાની ઍક્સેસનો પણ સમાવેશ થશે.