Chandrayaan-3 Second deboosting: આગામી દિવસોમાં ભારતીય અવકાશી સંસ્થા ઇસરો ઇતિહાસ રચી શકે છે, ભારતીય મૂન મિશન ચંદ્રયાન-3નું બહુ જલદી સફળ અને સેફ લેન્ડિંગ ચંદ્ર પર થવા જઇ રહ્યું છે. આ પહેલા ઇસરોએ આ લેન્ડિંગને ખાસ બનાવવા અને સુરક્ષિત ચંદ્રયાન-3ને ચંદ્ર પર ઉતરાણ કરાવવા મેગા પ્લાન તૈયાર કર્યો છે. ચંદ્રયાન-3નું વિક્રમ લેન્ડર આજે એટલે કે 20 ઓગસ્ટે સવારે 2 વાગ્યાથી 3 વાગ્યાની વચ્ચે ચંદ્રની નજીક પહોંચ્યું હતું. હવે તે 25 કિમી x 135 કિમીની ભ્રમણકક્ષામાં છે. અગાઉ તે 113 કિમી x 157 કિમીની ભ્રમણકક્ષામાં હતું, એટલે કે હવે ચંદ્રની સપાટીથી વિક્રમ લેન્ડરનું અંતર માત્ર 25 કિલોમીટર જ બાકી છે. હવે બસ 23 સફળ ઉતરાણની રાહ જોઈ રહી છે.
Vikram Lander હવે તે ચંદ્રથી માત્ર 25 કિલોમીટર દૂર છે. બીજીબાજુ રશિયાનું લૂના-25 મૂન મિશન -
ટેક્નિકલ ખામીને કારણે લૂના-25 માર્ગ પરથી ભટકી ગયુ છે, રશિયન સ્પેસ એજન્સી તેની સાથે સંપર્ક સ્થાપિત કરવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે. જો રશિયાના મિશનમાં કોઈ ભૂલ થશે તો તે ચંદ્રયાન-3 પહેલા ચંદ્રની સપાટી પર ઉતરી શકશે નહીં. તે ભારત માટે ગર્વની વાત હશે.
ચંદ્રયાન-3ના વિક્રમ લેન્ડરે 17 ઓગસ્ટે પ્રૉપલ્શન મૉડ્યુલ છોડી દીધું હતું. તે ખુદ હવે આગળ ચાલી રહ્યું છે, બીજો રસ્તો પકડી લીધો હતો. આ રસ્તેથી હવે તે ચંદ્રની ખુબ નજીક પહોંચી ગયુ છે. 18 ઓગસ્ટે બપોર પહેલા વિક્રમ લેન્ડર અને પ્રૉપલ્શન મૉડ્યૂલ 153 કિમી x 163 કિમીની ભ્રમણકક્ષામાં હતા. પરંતુ 4 વાગ્યાની આસપાસ બંનેનો રસ્તો બદલાઈ ગયો હતો.
આ પછી, વિક્રમ લેન્ડર 113 કિમી x 157 કિમીની કક્ષામાં આવ્યું. ત્યારે તેનું અંતર ચંદ્રની જમીનથી માત્ર 113 કિલોમીટર બાકી હતું. એટલે કે વિક્રમ 113 કિમીના પેરિલ્યૂનમાં હતો અને એપોલૉન 157 કિમી. પેરીલ્યૂન એટલે ચંદ્રની સપાટીથી ઓછું અંતર. એપૉલ્યૂન એટલે ચંદ્રની સપાટીથી વધુ અંતર. ચંદ્રયાન-3 ઉલ્લેખિત કોઈપણ ગોળાકાર ભ્રમણકક્ષામાં આગળ વધ્યું નથી. ના તો પ્રૉપલ્શન મૉડ્યૂલ કે ના તો વિક્રમ લેન્ડર. બધા લગભગ ગોળાકાર ભ્રમણકક્ષામાં હતા.
ચંદ્રયાન-3માં નહીં થાય પહેલા જેવી ભૂલ -
હાલના સમયે વિક્રમ લેન્ડર વિરુદ્ધ દિશામાં આગળ વધી રહ્યું છે. રિટ્રૉફિટિંગનો અર્થ થાય છે. વિક્રમ લેન્ડર હવે તેની ઉંચાઈ ઘટાડીને સ્પીડ ધીમી કરી રહ્યું છે. પહેલેથી જ તૈયારી એવી હતી કે 20 ઓગસ્ટની રાત્રે ડિબૂસ્ટ કર્યા બાદ વિક્રમ લેન્ડર ચંદ્રથી માત્ર 24થી 30 કિમીના અંતરે પહોંચે.
ચંદ્રની આસપાસ ચંદ્રયાન-3ની છેલ્લી ભ્રમણકક્ષા 16 ઓગસ્ટ 2023એ કરવામાં આવી હતી. જ્યારે લૉન્ચિંગ થયું ત્યારે ઈસરોના વડા ડૉ. એસ. સોમનાથે કહ્યું હતું કે ચંદ્રયાન-3ને 100 કિલોમીટરની ગોળાકાર ભ્રમણકક્ષામાં લાવવામાં આવશે. તે પછી પ્રૉપલ્શન અને વિક્રમ લેન્ડર મૉડ્યૂલ અલગ થઈ જશે, પણ આ વખતે એવું ના થયું.
2019માં પણ ચંદ્રયાન-2ને 100 કિમીની ગોળાકાર ભ્રમણકક્ષામાં મૂકવાની વાત થઈ હતી, પરંતુ તમામ કામ નિયત યોજના મુજબ થતા નથી. લેન્ડિંગ પહેલા ચંદ્રયાન-2ની છેલ્લી ભ્રમણકક્ષા 119 કિમી x 127 કિમી હતી. એટલે કે ભ્રમણકક્ષામાં થોડો તફાવત છે. આ તફાવત સાથે કોઈ સમસ્યા નથી.
એકવાર વિક્રમ લેન્ડર 24 અથવા 30 કિમીની ભ્રમણકક્ષા મેળવશે, પછી ISRO માટે સૌથી મુશ્કેલ તબક્કો શરૂ થશે. સૉફ્ટ લેન્ડિંગનો અર્થ થાય છે. 30 કિમીના અંતરે ચંદ્રની ખૂબ નજીક આવ્યા બાદ વિક્રમની ગતિ ઓછી કરવી. તેના માટે યોગ્ય સ્થાન શોધવું. યોગ્ય ઝડપે ઉતરાણ. તે પણ ચાર લાખ કિલોમીટરના અંતરેથી. આ આખું કામ ખૂબ જ જટિલ અને મુશ્કેલ બનશે.