General Knowledge: ઔરંગઝેબના મુદ્દા પર દેશના રાજકારણમાં હલચલ મચી ગઈ છે. આ બધું મહારાષ્ટ્ર સપા પ્રમુખ અબુ આઝમીના નિવેદન પછી થયું. આ પછી, મહારાષ્ટ્રના મુખ્યમંત્રી દેવેન્દ્ર ફડણવીસે દેશના પ્રથમ વડા પ્રધાન જવાહરલાલ નેહરુ અને છત્રપતિ શિવાજીને પણ આ વિવાદમાં ખેંચી લીધા છે. દેવેન્દ્ર ફડણવીસે દાવો કર્યો છે કે પંડિત નેહરુએ તેમના પુસ્તક 'ડિસ્કવરી ઓફ ઈન્ડિયા'માં છત્રપતિ શિવાજીનું અપમાન કર્યું હતું.
તેમણે વિપક્ષને આ માટે પંડિત નેહરુની નિંદા કરવાનો પડકાર પણ ઉઠાવ્યો છે. જોકે, આ રાજકારણ સિવાય, આપણે જાણીશું કે ફડણવીસે પંડિત નેહરુ અંગે કરેલો દાવો સાચો છે કે નહીં? શું દેશના પહેલા વડાપ્રધાને પોતાના પુસ્તકમાં શિવાજીનું અપમાન કર્યું હતું? તેમણે પોતાના પુસ્તકમાં એવું શું લખ્યું છે જેની ચર્ચા હવે થઈ રહી છે? આવો જાણીએ...
નેહરુએ ડિસ્કવરી ઓફ ઈન્ડિયામાં શું લખ્યું?
તમે પંડિત નેહરુના પુસ્તક 'ડિસ્કવરી ઓફ ઈન્ડિયા' થી વાકેફ હશો. એવો દાવો કરવામાં આવી રહ્યો છે કે આ પુસ્તકમાં પંડિત નેહરુએ છત્રપતિ શિવાજી વિશે અપમાનજનક વાતો લખી હતી. જોકે, ઐતિહાસિક તથ્યોની તપાસ કર્યા પછી, એક અલગ જ ચિત્ર ઉભરી આવે છે. પંડિત નેહરુના પુસ્તક 'ડિસ્કવરી ઓફ ઈન્ડિયા' ની વાત કરીએ તો, તેમણે પોતાના પુસ્તકમાં છત્રપતિ શિવાજીની પ્રશંસા કરી હતી અને તેમને મરાઠા સામ્રાજ્યના નાયક તરીકે રજૂ કર્યા હતા. આવી સ્થિતિમાં દેવેન્દ્ર ફડણવીસના દાવાઓ પર સવાલો ઉભા થાય છે.
તો પછી નેહરુએ શિવાજીનું અપમાન કર્યું હોવાની વાત ક્યાંથી આવી?
હવે પ્રશ્ન એ છે કે જો પંડિત નેહરુએ 'ડિસ્કવરી ઓફ ઈન્ડિયા'માં શિવાજીને હીરો તરીકે રજૂ કર્યા હતા, તો પછી એ નિવેદન ક્યાંથી આવ્યું કે તેમણે છત્રપતિ શિવાજીનું અપમાન કર્યું? હકીકતમાં, પંડિત નેહરુએ તેમના પુસ્તક 'ગ્લિમ્પ્સીસ ઓફ વર્લ્ડ હિસ્ટ્રી' માં મરાઠા સામ્રાજ્યના નાયક શિવાજી વિશે એક વિવાદાસ્પદ લેખ લખ્યો હતો. આ પુસ્તક ૧૯૩૪ માં પ્રકાશિત થયું હતું. પંડિત નેહરુએ આ પુસ્તકની પહેલી આવૃત્તિના 'શીખો અને મરાઠાઓ' પ્રકરણ ૯૧ ના પાના ૫૦૧ અને ૫૦૨ પર છત્રપતિ શિવાજી વિશે પોતાના વિચારો લખ્યા છે. આમાં તેમણે લખ્યું છે કે 'તેઓ (શિવાજી) પોતાના દુશ્મનો સાથે કોઈપણ પદ્ધતિ અપનાવવા તૈયાર હતા, પછી ભલે તે સારી હોય કે ખરાબ.' ફક્ત પોતાના ધ્યેયને પ્રાપ્ત કરવા માટે તેણે બીજાપુર દ્વારા મોકલવામાં આવેલા સેનાપતિની વિશ્વાસઘાતથી હત્યા કરી. શિવાજીના કેટલાક કામો, જેવી રીતે બીજાપુરના સેનાપતિની વિશ્વાસઘાતથી હત્યા કરી, આપણને તેમના પ્રત્યે ઓછો આદર આપે છે.
ટીકા બાદ નહેરુએ માફી માંગી
આ પુસ્તકના પ્રકાશન પછી, નેહરુની ચારે બાજુ ટીકા થવા લાગી. ૧૯૩૬ માં, સ્વાતંત્ર્ય સેનાની અને કોંગ્રેસના નેતા ટીઆર દેવગીરકરે, જેઓ મામા સાહેબ તરીકે જાણીતા હતા, પંડિત નેહરુને એક પત્ર લખ્યો, જેમાં તેમણે તેમને ચેતવણી આપી અને છત્રપતિ શિવાજી પર મરાઠી લેખકો દ્વારા લખાયેલા લેખો પણ મોકલ્યા. આ પછી, પંડિત નેહરુએ 26 માર્ચ 1936 ના રોજ આર. દેવગીરકરને એક પત્ર લખ્યો, જેમાં તેમણે સ્પષ્ટતા કરી કે તેઓ માને છે કે તેમનો લેખ ખોટો છે. આ પુસ્તક જેલમાં લખાયું હોવાથી, તેની પાસે હકીકતો ચકાસવા માટે સંદર્ભ પુસ્તકો નહોતા. તેણે બધું જ તેની યાદશક્તિ અને જૂની નોંધોના આધારે લખ્યું જે સંપૂર્ણપણે ખોટું છે. પંડિત નેહરુના આ પત્ર પછી, ૧૯૩૯ માં 'ગ્લિમ્પ્સીસ ઓફ વર્લ્ડ હિસ્ટ્રી' ની બીજી આવૃત્તિ પ્રકાશિત થઈ, જેમાં છત્રપતિ શિવાજી પર લખાયેલ વિવાદાસ્પદ ભાગ દૂર કરવામાં આવ્યો.
આ પણ વાંચો...