Maharashtra Election 2024: મહારાષ્ટ્ર વિધાનસભા ચૂંટણી અને ઉત્તર પ્રદેશની પેટાચૂંટણીમાં યોગી આદિત્યનાથના 'બટેંગે તો કટંગે'ની સાથે વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીનું 'એક હૈ તો સેફ હૈ'નું સૂત્ર હિટ જોવા મળી રહ્યું છે. મહારાષ્ટ્ર વિધાનસભા ચૂંટણીના પરિણામોના શરૂઆતના વલણો ભાજપના નેતૃત્વ હેઠળના એનડીએ ગઠબંધનનું તોફાન જોવા મળી રહ્યું છે. મહારાષ્ટ્રમાં 288 બેઠકોના ટ્રેન્ડમાં ભાજપના મહાયુતિ ગઠબંધનને 200થી વધુ બેઠકો મળતી જોવા મળી રહી છે. તેવી જ રીતે યુપીની 9 વિધાનસભા બેઠકો માટે યોજાયેલી પેટાચૂંટણીમાં ભાજપને ઓછામાં ઓછી 7 બેઠકો મળતી જોવા મળી રહી છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ જીતનું મુખ્ય કારણ ધ્રુવીકરણ છે.
લોકસભા ચૂંટણીમાં મહાવિકાસ અઘાડીની જીત બાદ ભાજપ થયું હતું એલર્ટ
લોકસભા ચૂંટણીમાં મહારાષ્ટ્રમાં 48 સીટો છે. આ ચૂંટણીમાં મહાવિકાસ અઘાડીને 30 અને મહાયુતિ ગઠબંધનને 17 બેઠકો મળી હતી. એટલે કે જનતાએ મહાવિકાસ અઘાડી તરફ પોતાનો ઝુકાવ દર્શાવ્યો હતો. આ પછી ભાજપ અને સંઘે પોતાની રણનીતિ બદલી. બંનેએ ભારે સાવધાની સાથે યોગી અને મોદી પર દાવ લગાવ્યો હતો.
2019ની વિધાનસભા ચૂંટણીમાં ભાજપની આ સ્થિતિ હતી.
જો આપણે 2019માં યોજાયેલી વિધાનસભા ચૂંટણીના આંકડાઓ પર નજર કરીએ તો ભાજપને 105 બેઠકો મળી, શિવસેના (અવિભાજિત શિવસેના) ને 56 બેઠકો, NCP (અવિભાજિત NCP) ને 54 બેઠકો અને કોંગ્રેસને 44 બેઠકો મળી હતી. જે બાદ શિવસેના, એનસીપી અને કોંગ્રેસે મળીને સરકાર બનાવી હતી. જો કે આ ગઠબંધન લાંબો સમય સરકાર ચલાવી શક્યું નથી.
શિવસેના અને પવાર જૂથ પણ મહાગઠબંધનમાં જોડાયા હતા
જૂન 2022માં શિવસેના વચ્ચેના આંતરિક વિવાદને કારણે એકનાથ શિંદે શિવસેનાના એક જૂથથી અલગ થઈ ગયા. અજિત પવાર પોતાની સાથે એનસીપીના એક જૂથને પણ લઈને આવ્યા હતા. આ પછી તેઓ એકનાથ શિંદેની ભાજપ અને શિવસેના સરકારમાં જોડાયા અને નાયબ મુખ્યમંત્રી બન્યા હતા. એનસીપીના મતદારોને મહાયુતિ તરફ વાળવામાં તેમણે મહત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી. આ સાથે જ શિંદે શિવસેનાના મતદારોને મહાયુતિ સાથે જોડવામાં પણ સફળ રહ્યા હતા.
મરાઠા પરિબળ અને બેરોજગારીનો મુદ્દો ન ચાલ્યો
મહારાષ્ટ્રમાં મરાઠા પરિબળ અને બેરોજગારીનો મુદ્દો મહાવિકાસ અઘાડીની તરફેણમાં રહ્યો નથી. વાસ્તવમાં, મતોના ધ્રુવીકરણે આ મુદ્દાઓને મોટાભાગે પાછળ છોડી દીધા છે. આ સાથે જ મહાયુતિ માટે હિંદુત્વ જેવો મુદ્દો ઉઠાવવો મહત્વપૂર્ણ છે જે સમગ્ર દેશમાં મજબૂત બન્યો છે. મહાયુતિની અપેક્ષા મુજબ યોગી અને મોદીના નારા કામ કરી ગયા હતા.
મહારાષ્ટ્રમાં યોગીનો નારો કામ કરી ગયો
યોગી આદિત્યનાથે હરિયાણામાં આ નારા લગાવ્યા હતા, જેના પરિણામે ભાજપનો વિજય થયો હતો. જો કે, જ્યારે ભાજપે મહારાષ્ટ્રમાં યોગીના 'બંટેંગે તો કટંગે'ના નારા હોય તેવા બેનરો લગાવ્યા ત્યારે તેની તીવ્ર પ્રતિક્રિયા આવી કારણ કે જે પ્રકારનું હિન્દુત્વ ઉત્તર પ્રદેશ અથવા હરિયાણામાં પ્રચલિત છે તે મહારાષ્ટ્રમાં પ્રચલિત નથી. પરંતુ, પરિણામો સામે આવ્યા બાદ મહારાષ્ટ્રના રાજકારણમાં પણ ધ્રુવીકરણનો યુગ શરૂ થયો હોવાનું સ્પષ્ટ થઈ ગયું છે.
કૉંગ્રેસનું બંધારણ બચાવવાનો દાવ ચાલ્યો નહી
લોકસભા ચૂંટણીમાં કોંગ્રેસે 'સંવિધાન બચાવો'નો નારો આપ્યો હતો. ખાસ કરીને આ સૂત્ર યુપીના લોકસભા મતવિસ્તારોમાં કામ કરતું હતું. આ એક મોટું નેરેટિવ હતું જે મહારાષ્ટ્ર વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં કામ ન કરી શક્યું. ત્યાંનું વાતાવરણ કેન્દ્ર સરકાર વિરુદ્ધ નહોતું. મરાઠા અનામત પર કોંગ્રેસનો દાવ પણ કામ લાગ્યો નહીં
આરએસએસે પણ સાવધાની સાથે મોરચો સંભાળ્યો
એવું માનવામાં આવે છે કે મહારાષ્ટ્ર ચૂંટણીમાં આરએસએસે લીડ જાળવી રાખી હતી. હરિયાણાની જેમ અહીં પણ આરએસએસના લોકો સક્રિય હતા. વાસ્તવમાં લોકસભા ચૂંટણીમાં યુપીમાં ભાજપના ખરાબ પ્રદર્શન પાછળનું કારણ ચૂંટણીથી સંઘનું અંતર માનવામાં આવતું હતું. પરંતુ, જ્યારે યુપીમાં ઘણી જગ્યાએથી ભાજપ હારી ગયું ત્યારે સંઘના લોકોને ફરીથી ચૂંટણીમાં તૈનાત કરવામાં આવ્યા હતા.
લાડલી બહના યોજનાએ અપાવી લીડ
મધ્યપ્રદેશની ભાજપ સરકારની 'લાડલી બહન યોજના' બાદ મહારાષ્ટ્રની મહાયુતિ સરકારે પણ આ વર્ષે જૂન મહિનામાં 'મુખ્યમંત્રી-મેરી લાડલી બહન યોજના' શરૂ કરી હતી. આ યોજના હેઠળ પાત્ર મહિલાઓને દર મહિને 1500 રૂપિયા આપવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે ભાજપની ભવ્ય જીતમાં આ પરિબળનો પણ મોટો ફાળો હતો.
કોંગ્રેસનો બેરોજગારીનો મુદ્દો પણ નકામો સાબિત થયો
મહારાષ્ટ્ર ચૂંટણીમાં મહાવિકાસ અઘાડી ગઠબંધનનો ભાગ બનેલી કોંગ્રેસ, ઉદ્ધવ ઠાકરેની શિવસેના અને શરદ પવારની એનસીપી મોંઘવારી અને બેરોજગારી જેવા મુદ્દાઓ પર રાજ્ય સરકારને ઘેરી રહી છે. આવી સ્થિતિમાં વિપક્ષી ગઠબંધન મહાવિકાસ અઘાડીને આશા હતી કે ચૂંટણીમાં તેમને લોકોનું સમર્થન મળશે. પરંતુ પરિણામો વિપરીત રહ્યા હતા.