Economic reforms by Dr. Manmohan Singh: ભૂતપૂર્વ વડાપ્રધાન ડૉ.મનમોહન સિંહને ભારતના આર્થિક સુધારાના શિલ્પકાર તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. મનમોહન સિંહ માટે મહત્વપૂર્ણ ક્ષણ વર્ષ 1991માં આવી, જ્યારે તેઓ વડાપ્રધાન પી.વી. નાણાપ્રધાન તરીકે નરસિમ્હા રાવ હેઠળ અર્થતંત્રને અંકુશમુક્ત કર્યું. આ પછી ભારતમાં સીધા વિદેશી રોકાણ અને વેપારમાં ક્રાંતિકારી ફેરફારો જોવા મળ્યા. નાણાં પ્રધાન તરીકે, મનમોહન સિંહે અનેક મોરચાના દબાણ વચ્ચે અર્થતંત્રને ઉદાર બનાવવાનો મહત્વપૂર્ણ નિર્ણય લીધો હતો. આવો, જાણીએ પૂર્વ વડાપ્રધાન ડૉ. મનમોહન સિંહના કેટલાક એવા મોટા નિર્ણયો જે ભારતને પ્રગતિના પંથે લઈ ગયા.


આર્થિક નીતિમાં મોટો ફેરફાર


1991માં, ડૉ. મનમોહન સિંઘે, નાણા મંત્રી તરીકે, લાઇસન્સ રાજને નાબૂદ કર્યો, જે દાયકાઓથી ભારતીય અર્થતંત્રમાં ધીમી આર્થિક વૃદ્ધિ અને ભ્રષ્ટાચારનું કારણ હતું. તેમણે ભારતીય અર્થતંત્રને ઉદાર બનાવ્યું, જેણે ભારતના વિકાસમાં નાટ્યાત્મક વધારો જોયો.


સ્પેશિયલ ઇકોનોમિક ઝોન (SEZ) એક્ટ 2005


સ્પેશિયલ ઇકોનોમિક ઝોન (SEZ) એક્ટ 2005 ને ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન મનમોહન સિંહના કાર્યકાળ દરમિયાન 23 જૂન 2005ના રોજ ભારતના રાષ્ટ્રપતિની સંમતિ મળી હતી. આ કાયદો 10 ફેબ્રુઆરી 2006ના રોજ સ્પેશિયલ ઈકોનોમિક ઝોન્સ (SEZ) નિયમો 2006 સાથે અમલમાં આવ્યો હતો.


રાષ્ટ્રીય ગ્રામીણ રોજગાર ગેરંટી યોજના (NREGA) અધિનિયમ 2005


ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન મનમોહન સિંઘના નેતૃત્વ હેઠળ ભારત સરકારે 2005માં રાષ્ટ્રીય ગ્રામીણ રોજગાર ગેરંટી અધિનિયમ (NREGA) રજૂ કર્યો હતો, જેનો હેતુ ભારતમાં ગ્રામીણ સમુદાયો અને મજૂરોને આજીવિકા, ભરણપોષણ અને રોજગાર પૂરો પાડવાના હેતુથી સામાજિક સુરક્ષા યોજના છે. NREGA એક વર્ષમાં ઓછામાં ઓછા 100 દિવસની ફિક્સ વેતન રોજગાર પ્રદાન કરીને ગ્રામીણ પરિવારોને આવકની સુરક્ષા સુનિશ્ચિત કરે છે.


જીડીપી 10.08% પર પહોંચ્યો


રાષ્ટ્રીય આંકડાકીય આયોગ દ્વારા રચવામાં આવેલી વાસ્તવિક ક્ષેત્રની આંકડાકીય સમિતિ દ્વારા તૈયાર કરવામાં આવેલા જીડીપી પરના ડેટા અનુસાર, ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન મનમોહન સિંહની સરકાર હેઠળ 2006-2007માં ભારતે 10.08%નો વિકાસ દર નોંધ્યો હતો. 1991માં અર્થતંત્રના ઉદારીકરણ પછી ભારતમાં નોંધાયેલો આ સૌથી વધુ જીડીપી હતો. 2006-2007માં સર્વોચ્ચ જીડીપી વૃદ્ધિ દર 10.08% હતો.


ભારત-અમેરિકા પરમાણુ કરાર


ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન મનમોહન સિંહની સરકાર હેઠળ ભારતની સૌથી મોટી સિદ્ધિઓમાંની એક ભારત-યુએસ ન્યુક્લિયર ડીલ અથવા ઈન્ડિયા સિવિલ ન્યુક્લિયર એગ્રીમેન્ટ પર હસ્તાક્ષર હતી. ભારત અને અમેરિકા વચ્ચેના આ કરારનું માળખું મનમોહન સિંહ અને અમેરિકાના તત્કાલિન રાષ્ટ્રપતિ જ્યોર્જ ડબલ્યુ બુશ દ્વારા સંયુક્ત નિવેદનમાં બનાવવામાં આવ્યું હતું. કરાર હેઠળ, ભારત તેની નાગરિક અને લશ્કરી પરમાણુ સુવિધાઓને અલગ કરવા માટે સંમત થયું હતું અને તમામ નાગરિક પરમાણુ સુવિધાઓ આંતરરાષ્ટ્રીય અણુ ઊર્જા એજન્સી હેઠળ મૂકવામાં આવશે. આ કરાર 18 જુલાઈ 2005ના રોજ થયો હતો.


જીડીપી વધારવામાં મદદ કરી


ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન મનમોહન સિંહે એવા સમયગાળાની અધ્યક્ષતા કરી હતી જ્યારે ભારતીય અર્થતંત્ર 8-9%ના આર્થિક વિકાસ દર સાથે વૃદ્ધિ પામ્યું હતું. 2007 માં, ભારતે તેનો સર્વોચ્ચ જીડીપી વૃદ્ધિ દર 9% હાંસલ કર્યો અને વિશ્વની બીજી સૌથી ઝડપથી વિકસતી મુખ્ય અર્થવ્યવસ્થા બની. 2005 માં, સિંઘની સરકારે વેટ ટેક્સ રજૂ કર્યો જેણે જટિલ વેચાણ વેરાનું સ્થાન લીધું.


માહિતી અધિકાર અધિનિયમ (RTI) (2005)


માહિતી અધિકાર કાયદો, ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન ડૉ. મનમોહન સિંહના કાર્યકાળ દરમિયાન પસાર થયેલો, એક મહત્વપૂર્ણ કાયદો છે જે ભારતીય નાગરિકોને સરકારી અધિકારીઓ અને સંસ્થાઓ પાસેથી માહિતી મેળવવાનો અધિકાર આપે છે. આ અધિનિયમ જાહેર વહીવટમાં પારદર્શિતા, જવાબદારી અને ભ્રષ્ટાચારને ઘટાડવામાં મદદરૂપ થયો છે.


આ પણ વાંચો....


પૂર્વ વડાપ્રધાન મનમોહન સિંહનું નિધન, દિલ્હીમાં અંતિમ શ્વાસ લીધા